ِسْحاقق‌ِ سُكوتى‌ 285-321ق‌/868-903م‌، از بنيان‌ گذاران‌ اصلى‌ جمعيت‌ اتحاد و ترقى‌ ه م‌ در دورة عثمانى‌. برخى‌ او را از كردهاي‌ ديار بكر دانسته‌اند لويس‌، .197
در اوايل‌ سدة 4ق‌/اواخر سدة 9م‌ به‌ رغم‌ استبداد سلطان‌ عبدالحميد ثانى‌، نوشته‌هاي‌ ميهن‌پرستان‌ ترك‌ در مدارس‌ عالى‌ خوانده‌ مى‌شد كه‌ در آگاهى‌ افكار و پيدايش‌ جمعيتها تأثير بسزايى‌ داشت‌ بايور، ، I(1)/64 چنانكه‌ در مة 889 عده‌اي‌ از دانشجويان‌ دانشكدة پزشكى‌ نظامى‌ به‌ رهبري‌ ابراهيم‌ تمو - كه‌ اصلاً از اهالى‌ آلبانى‌ بود - جمعيتى‌ را تشكيل‌ دادند كه‌ اسحاق‌ سكوتى‌ نيز جزو نخستين‌ بنيان‌گذاران‌ آن‌ بود رامساور، 1 -0 º ÈÏæí ßæÑÇ䝡 .30 اسحاق‌ سكوتى‌ از انديشه‌هاي‌ نامق‌ كمال‌ تأثير پذيرفت‌ و در انتشار و تبليغ‌ آنها نقش‌ مهمى‌ داشت‌ همو، .35 با شكست‌ كودتاي‌ 313ق‌/895م‌ كه‌ جمعيت‌ اتحاد و ترقى‌ در استانبول‌ سركوب‌ شد، برخى‌ از اعضاي‌ آن‌ به‌ خارج‌ گريختند شاو، /38 و اسحاق‌ سكوتى‌، همراه‌ با احمدبيك‌ يكى‌ از استادان‌ دانشكدة پزشكى‌ به‌ رودس‌ تبعيد شد، اما سكوتى‌ چندي‌ بعد از آنجا گريخت‌ و در پاريس‌، به‌ جمعيت‌ «تركهاي‌ جوان‌» پيوست‌. او كه‌ در زمرة رهبران‌ آن‌ گروه‌ درآمده‌ بود رامساور، 53 ,2 º IV/113 , 2 ، به‌ مبارزه‌ و فعاليت‌ خود همچنان‌ ادامه‌ داد احمد رفيق‌، /082. آنگاه‌ در مصر هستة جديدي‌ تشكيل‌ داد و به‌ نشر چندين‌ روزنامه‌ پرداخت‌ شاو، همانجا. سپس‌ در897م‌ همراه‌ با ديگر مبارزان‌، روزنامة عثمانلى‌ را در ژنو منتشر كرد احمد رفيق‌، همانجا؛ كوتاي‌، ؛ XV/9204 رامساور، .70 اما با تدبير عبدالحميد كه‌ به‌ گردانندگان‌ روزنامه‌ مأموريتهايى‌ با حقوق‌ كافى‌ محول‌ كرد، در 899م‌ انتشار آن‌ متوقف‌ شد. از آن‌ جمله‌ سكوتى‌ را با سمت‌ پزشك‌ رسمى‌ سفارت‌ كبراي‌ عثمانى‌ به‌ رم‌ اعزام‌ داشت‌ احمد رفيق‌، /083؛ بايور، ؛ I(1)/322 رامساور، .71 با اينهمه‌ يكى‌ دو تن‌ از آنان‌ ارتباط خود را با جمعيت‌ تركهاي‌ جوان‌ همچنان‌ حفظ كردند و حقوق‌ دريافتى‌ را در راه‌ انتشار روزنامة ديگر هموطنان‌ مبارزشان‌ خرج‌ مى‌كردند همانجا؛ بايور، همانجا و حاشية كه‌ از آن‌ ميان‌ سكوتى‌ نيز هزينة روزنامة عثمانلى‌ را كه‌ انتشار آن‌ در لندن‌ ادامه‌ مى‌يافت‌، برعهده‌ گرفت‌ لويس‌، 01 º رامساور، همانجا.
اسحاق‌ همچنان‌ به‌ مبارزة خود ادامه‌ مى‌داد تا اينكه‌ در سان‌ رِمو از بنادر ايتاليا واقع‌ در ساحل‌ مديترانه‌ درگذشت‌. در 909م‌، دوست‌ او، دكتر رضانور، جنازة وي‌ را به‌ استانبول‌ منتقل‌ كرد و در كنار مقبرة سلطان‌ محمود به‌ خاك‌ سپرد 2 ، EIهمانجا.
مآخذ: احمد رفيق‌، عبدالحميد ثانى‌ و دور سلطنتى‌، استانبول‌، 327ق‌؛ شاو، استانفوردجى‌ و ازل‌ كورال‌ شاو، تاريخ‌ امپراتوري‌ عثمانى‌ و تركية جديد، ترجمة محمود رمضان‌زاده‌، مشهد، 370ش‌؛ نيز:
Bedevi Kuran, A., Inkil @ p tarihimiz ve J N n T O rkler, Istanbul, 1945; Bayur , Y . H . , T O rk inkl o @ b o tarihi , Ankara_, 1983 ; EI 2 ; Kutay , C . , T O rkiye istikl @ l ve h O rriyet m O cadeleleri tarihi, Istanbul, 1980- 1982; Lewis, B., The Emergence of Modern Turkey, London, 1968; Ramsaur, E.E., J N n T O rkler ve 1908 ihtilal, Istanbul, 1972.
ابوالحسن‌ ديانت‌
ب‌
ن‌ * * ب‌
ن‌ * * ب‌