responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه بزرگ اسلامی نویسنده : مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی    جلد : 6  صفحه : 2512
ابو الکرم شهرزوری
جلد: 6
     
شماره مقاله:2512

اَبوالكَرَم شَهرزوري، مبارك بن حسن بن احمد (17 ربيع الثاني 462-22 ذيحجة 550ق/2 فورية 1070-16 ژانوية 1165م)، مقري و محدث شهرزوري ساكن بغداد. وي در بغداد به فراگيري قرائت و حديث پرداخت و از استاداني چون ابن سوار، عبدالسيد بن عتاب، رزق‌الله بن عبدالوهاب تميمي، ثابت بن بندار و ابوسعيد احمد اكفاني قرائت آموخت. سفري نيز به دمشق نمود و در آنجا نزد گروهي از مشايخ قرائت، همچون علي بن فرح دينوري، ابوالخطاب علي بن جراح و حسين بن علي رهاوي دانش آموخت (ذهبي، معرفه، 2/413؛ ابن جزري، غايه، 2/38).
ابوالكرم كه قرائات دهگانه را از طرق بسيار در روايت خود داشت، پس از درگذشت سبط خياط به عنوان برجسته‌ترين شيخ قرائت در عراق شناخته شد (ذهبي، همانجا). در زمرة شاگرداني كه نزد وي به فراگيري قرائت پرداختند، عمر بن بكرون، محمد بن محمد بن كيال حلي، يحيي بن حسين اواني، علي بن احمد دباس و عبدالعزيز بن ناقد را مي‌توان برشمرد (نك‌: همان، 2/413-414؛ ابن جزري، همان، 2/38-39).
ابوالكرم در زمينة حديث هم از سعة روايت برخوردار بود (ابن ايبك، 223) و از كساني چون ابوالفضل ابن خيرون، طٍراد زينبي و اسماعيل بن مسعده اسماعيلي استماع حديث كرد و از افرادي مثل ابن نقور، ابن هزار مرد صريفيني، عبدالصمد بن مأمون و ابوالحسين ابن مهتدي اجازة روايت گرفت (سمعاني، 8/182؛ ذهبي، سير، 20/289؛ دربارة استماع او از ابومحمد سراج، نك‌: ياقوت، بلدان، 3/342).
در شمار آناني كه از او حديث آموخته و استماع كرده‌اند، ابوسعد سمعاني، ابوالمظفر خزاعي، ابوالمعالي هيتي و خطيب طوسي را مي‌توان نام برد (نك‌: سمعاني، همانجا؛ ابن مستوفي، 41، 102، 181، جم‌؛ براي ديگر شاگردان وي، نك‌: ابن فوطي، 4(2)/883، 4(3)/331، 334؛ ابن صابوني، 324، 347؛ ذهبي، همان، 20/290).
شايان ذكر است كه نام ابوالكرم گاه به عنوان حلقه‌اي در سلسلة روايي آثار پيشينيان، چون ابن ابي‌الدنيا و مفضل جندي و ابوسحاق شيرازي به چشم مي‌خورد (نك‌: وادي اشي، 230؛ برزالي، 2/551؛ ابن جزري، همان، 2/38).
ابوالكرم در بغداد درگذشت و پس از آنكه ابوالحسن ابن خل فقيه 2 بار بر پيكر وي نماز گزارد، او را در باب حرب نزديك مقبرة خطيب بغدادي دفن كردند (ياقوت، ادبا، 17/52؛ ابن جزري، همان، 2/40).
ابوالكرم كتابي با عنوان المصباح الزاهر في القراءات العشر البواهر، به رشتة تحرير آورده است كه ابن حزري در كتاب خود النشر آن را يكي از منابع اساسي خود قرار داده و در جاي‌جاي كتاب با ذكر نام مؤلف يا نام كتاب از آن سود جسته است (1/90-91، جم‌(.
نسخه‌هاي خطي متعددي از اين كتاب در كتابخانه‌هاي بودليان در بريتانيا، آصفية هند، كوپريلي، نور عثمانيه، خراجي اوغلي و لاله‌لي در تركيه يافت مي‌شود (نك‌: پرتسل، 39-38؛ GAL, S, I/723؛ الفهرس، 1/110-11). حاجي خليفه (1/822) و به تبع او برخي ديگر علاوه بر اين اثر، كتابي با نام الذخائر به ابوالكرم منتسب كرده‌اند كه ظاهراً ناشي از خلط وي با عالم معاصرش مجلي بن جميع مخزومي است كه اثري با عنوان الذخائر داشته است (نك‌: ذهبي، همان، 20/291). ضمناً در فهرست كتابخانة نور عثمانيه، نسخة خطي اثري از ابوالكرم با عنوان المفردات في القراءات السبع معرفي شده كه انتساب آن به وي جاي تأمل دارد (الفهرس، 1/111).
مآخذ: ابن جزري، محمد، غايه النهايه، به كوشش گ. برگشترسر، قاهره، 1351ق/1932م؛ همو، النشرفي القراءات العشر، به كوشش علي محمد ضياع، قاهره، كتابخانه مصطفي محمد، ابن ايبك، احمد، المستفاد من تاريخ بغداد حيدرآباد دكن، 1391ق/1971م؛ ابن صابوني، محمد بن علي، تكمله اكمال الاكمال، به كوشش مصطفي جواد، بيروت، 1406ق/1986م؛ ابن فوطي، عبدالرزاق بن احمد، تلخيص مجمع الآداب، به كوشش مصطفي جواد، دمشق، 1962م؛ ابن مستوفي، مبارك بن احمد، تاريخ اربل، به كوشش سامي‌ صقار، بغداد، 1980م؛ برزالي، قاسم بن محمد، مشيخه قاضي القضاه ابن جماعه، به كوشش موفق بن عبدالله، بيروت، 1408ق/1988م؛ حاجي خليفه، كشف، ذهبي، محمد بن احمد، سيراعلام النبلاء، به كوشش شعيب ارنؤوط و محمد نعيم عرقسوسي، بيروت، 1405ق/1985م همو، معرفه القراء الكبار، به كوشش محمد سيد جادالحق، قاهره، 1387ق/1967م؛ سمعاني، عبدالكريم بن محمد، الانساب، حيدرآباد دكن، 1397ق/1977م؛ الفهرس الشامل، علوم قرآني (قرائات)، عمان، 1987م؛ وادي آشي، محمد بن جابر، برنامج، به كوشش محمد محفوظ، بيروت، 1982م؛ ياقوت، ادبا، همو، بلدان، نيز:
GAL; s; pretai,o., ’’ Die wissensnhaft der koranlesung‘‘, islamica, leipzig, 1934, vol. VI.
فرامرز حاج‌منوچهري

 

نام کتاب : دانشنامه بزرگ اسلامی نویسنده : مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی    جلد : 6  صفحه : 2512
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست