اَبوقير، يا بوقير، دهكده و لنگرگاهي كوچك در شبه‌جزيره‌اي به همين نام، در كنار درياي مديترانه در مصر سفلي، در 23 كيلومتري شرق اسكندريه و در مسير راه‌آهن اين شهر به رشيد ادريسي در نزهه المشتاق از اين شهر ياد مي‌كند و مي‌نويسد كه فاصله آن از اسكندريه و رشيد 30 ميل است (1/344).
سابقه تاريخي اين آبادي به سده 3 م مي‌رسد و نام آن از نام يكي از قديسان مسيحي به نام قير يا اباقير، يا اپاقير گرفته شده است (رمزي، 2(2(317). آملينو مي‌نويسد كه آرامگاه بارباراي مقدس و ژولين در ابوقير است (ص 6). ولي محقق شده است كه آنچه آملينوآورده مربوط به اپاكيروس، قديس قبطي است كه كليسايي در قاهره قديم به او اهدا شده است و ارتباطي با ابوقير ندارد.(EI2؛ بستاني، 5/71).
ابوقير در نزديكي ويرانه‌هاي شهر باستاني كانوپ قرار دارد (آملينو، همانجا) در اين آبادي نيز آثاري باستاني ويرانه‌ها و قبرهاي سنگي وجود دارد كه دليل بر قدمت آن است (همانجا). در منابع اسلامي اشاره شده است كه دلوكه دختر زباء پيش از حضرت سليمان فانوس دريايي بوقير و اسكندريه را ساخت (ابن عبدالحكم، 40؛ مقريزي‌، 3/82). ابن عبدالحكم (سده 3ق/9م) از نخستين جغرافي‌نگاران و مورخاني است كه از اين مكان نام برده‌اند (همانجا).
در سدة نخست هجري نيز عمروعاص به فرمان عمربن خطاب قبايلي از اعرات را به شمال مصر فرستاد تا به پاسداري از آن اماكن بپردازند و ازجملة مزائنه را در بوقير در شرق اسكندريه جاي داد (نويري، 2/135). در آثار برخي از جغرافي‌نگاران به درياچه و خليج ابوقير كه ميان دو درياچة مربوط واتكو قرار داشته (مبارك، 7/129-132)، اشاره شده است (نويري، 2/174؛ قلقشندي، 3/303).
به گفته قلقشندي صيد ماهي از درياچة ابوقير منبع درآمد قابل توجهي بوده است.وي همچنين از گونه‌هاي پرندگان عجيب و نمكزارهاي فراوان آنجا كه فرآوردة آن به بلاد فرنگ صادر مي‌شده است، خبر مي‌دهد (همانجا)، اما زمينهاي اين درياچه از 1887 م خشكانده شد و به اراضي مزروعي مبدل گرديد (Ei2، امين، 3/181).
نزديك بودن ابوقير به اسكندريه باعث شده است كه در آن جنگهاي متعددي روي دهد، ازجمله جنگ ميان مسيحيان و مسلمانان را كه در 27 شعبان 764ق/11 ژوئن 1363م اتفاق افتاد (نويري، 2/106؛ بستاني، همانجا)، مي‌توان نام برد؛ ولي شهرت ابوقير در تاريخ معاصر جهان به سبب جنگ دريايي مشهوري است كه از 31 ژوئيه تا اول اوت 1798م ( 17-18 صفر 1213ق) ميان نيروي دريايي انگلستان به فرماندهي درياسالار نلسون و نيروهاي فرانسوي در اين محل رخ داد و طي آن ناوگان فرانسوي تار و مار شد و براهميت و اعتبار انگلستان در منطقة مديترانه افزوده گرديد (دورانت، 11/130، 676).
از رويدادهاي ديگري كه سبب اشتهار اين لنگرگاه گرديد، حملة ناپلئون در 25 ژوئيه 1799م ( 21 صفر 1214 ق) به نيروهاي عثماني و شكست آنهاست.
در اين جنگ مصطفي پاشا فرمانده سپاه عثماني نيز اسير گرديد (جبرتي، 2/299؛ امين، 3/180-181؛ براي تفصيل اين جنگها، نك‌: بستاني، 5/71-76).
چند آبادي كوچك در مصر به نام ابوقير (همان، 5/76) و نيز گردنه‌اي با نام بوقير (بوقيران، بوقيرات) در جبل الطير واقع در مصر وسطي در شمال منيا وجود دارد (همانجا؛EI2). برخي از نويسندگان دربارة بوقير افسانه‌اي نقل كرده‌اند، بدين مضمون كه پرندگاني به نام بوقير در روز معيني از سال در اين كوه جمع مي‌شدند و سرهاي خود را به شكافي در كوه فرو مي‌بردند و شكاف بر سر يكي از اين پرندگان به هم مي‌رسيد و سبب مرگ آن پرنده مي‌شد (ياقوت، 2/21-22؛ قزويني، 135).
مآخذ: ابن عبدالحكم، عبدالرحمن، فتوح مصر و اخبارها، ليدن، 1920م؛ ادريسي، محمد، نزهه المشتاق في اختراق الآفاق، بيروت، 1409ق/1989م؛ امين، حسن، الموسوعه الاسلاميه، بيروت، 1396ق/1976م؛ بستاني، جبرتي، عبدالرحمن، تاريخ عجائب الآثار في تراحم‌الاخبار، بيروت، دارالجيل، دورانت، ويل وآريل دورانت، تاريخ تمدن، ترجمه اسماعيل دولتشاهي و علي‌اصغر بهرام بيگي، تهران، 1365ش؛ رمزي، محمد، القاموس، الجغرافي اللبلاد المصيريه، قاهره، 1958م؛ قزويني، زكرياعجائب المخلوقات و غرائبت الموجودات، قاهره، 1374م؛ قلقشندي، احمد، صيح الاعشي، قاهره‌، 1383ق/1963م؛ مبارك، علي پاشا، الخطط التوفيقيه الجديده لمصر القاهره، بولاق، 1305ق؛ مقريزي، احمد، الخطط، به كوشش گاستن ويت، قاهره، 1922م؛ نويري، محمد، الالمام، به كوشش اتين كومب و عزيز سوريال عطيه، حيدرآباد دكن، 1389ق/1969م؛ ياقوت، بلدان، نيز:
Amelineau, E., la Geographie de lEgyptea l e poque copte, Osnabruck, 1973; EI2
علي اكبرديانت