responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه بزرگ اسلامی نویسنده : مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی    جلد : 6  صفحه : 2456
ابوالفرج مغربی
جلد: 6
     
شماره مقاله:2456


ابوالفرج مغربي، محمدبن جعفر بن محمد (د 478ق/1085م)، آخرين فرد مشهور خاندان مغربي و وزير المستنصر فاطمي از تولد و زندگي او اطلاع چنداني دردست نيست نيايش محمدبن علي از جمله كساني بود كه در400ق/1010م به دستورخليفه الحاكم فاطمي كشته شدند (نك‌: ﻫ د، ابوالحسن،‌ مغربي، علي).
به روايت ابن صيرفي (ص 47، 48) گويا مدتي در مغرب مي‌زيست و سپس به مصر بازگشت و به خدمت الناصر حسن بن علي يازوري وزير خليفه المستنصر فاطمي درآمد. وزير او را بركشيد و به رياست ديوان الجيش برگزيد اما در آغاز سال 450ق خليفه فاطمي يازوري را عزل كرد و ابوالفرج بابلي را وزارت داد. وزير نيز همه ياران وزير پيشين ازجمله ابوالفرج مغربي را به زندان افكند. اما اندكي بعد در ربيع الآخر همان سال به وساطت سيده مادر خليفه كه به ابوالفرج عنايتي داشت پس از عزل بابلي ابوالفرج از زندان بر مسند وزارت نشست (قس: ابن ميسر، 2/10؛ ابن دواداري، 6/37). در اين ميان ارسلان بساسيري بغداد را گشود و در آنجا خطبه و سكه به نام المستنصر فاطمي كرد و بشارت فتح به مصر فرستاد.
ابوالفرج كه بساسيري را خوش نمي‌داشت خليفه را از تأييد او بازداشت و از عاقبت كار بيم داد. به همين سبب پاسخ به بساسيري به درازا كشيد و سرانجام نيزآنچه نوشتند بساسيري را چندان در كار خود تأييد و تقويت نكرد. (ابن اثير، 9/644؛ قس: ابن ميسر، همانجا) و اندكي بعد طغرل سلجوقي او را درهم شكست و به قتل آورد. ابوالفرج مغربي نيز در وزارت چندان نپاييد و سرانجام عزل شد و ابوالفرج بابلي، دوباره وزارت يافت (همو، 2/11، 12) دربارة‌ تاريخ عزل او روايات متناقض است و آن را از 451 تا 455ق گفته‌اند (همانجا؛ ابن صيرفي، 48، ابن اثير، 10/30، ابن تغزي بردي، 5/70، مقريزي، اتعاظ، 1/280).
به روايت ابن تغزي بردي (همانجا) او پس از خلع از وزارت بار ديگر به رياست ديوان الجيش منصوب شد. گفته‌اند كه او در ايام وزارت رياست ديوان الانشاء يا كتابت السر را نيز دردست داشت (ابن ميسر، 2/13، ابن تغري بردي، 5/18) و مدت درازي پس از وزارت نيز تا دوره اميرالجيوش بدرالجمالي نيز بر همان منصب ماند (مقريزي، ‌الخطط، 2/226) و از آن پس استخدام وزراي معزول كه ابوالفرج به همين سبب و براي جلوگيري از قتل وزيران معزول اين شغل را پذيرفته بود معمول شد (ابن صيرفي، همانجا، ابن دواداري، 6/374).
ابوالفرج مغربي ملقب به الوزيرالاجل، الكامل الاوحد،صفي اميرالمومنين و خالصه (مقريزي،‌ اتعاظ، 1/267). به گفته قلقشندي (3/485) آخرين وزير اهل علم در مصر بود.
مآخذ: ابن اثير، الكامل، ابن تغري بردي،‌النجوم، ابن دواداري، ابوبكر عبداللـه كنزالدر و جامع الغرر به كوشش صلاح‌الدين‌ منجد قاهره 1380ق/1981م، ‌ابن صيرفي،‌علي بن منجب، الاشاره الي من نال الوزاره، به كوشش عبداللـه مخلص، قاهره، 1924م،‌ابن ميسر، محمدبن علي، صبح الاعشي، قاهره، 1383ق/1963م، مقريزي، احمدبن علي، ‌اتغاظ الحنفاء، به كوشش جمال‌الدين شيال، قاهره، 1367ق/1948م؛ همو، الخطط، بولاق، 1270ق/1853م.
صادق سجادي

 

نام کتاب : دانشنامه بزرگ اسلامی نویسنده : مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی    جلد : 6  صفحه : 2456
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست