responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه بزرگ اسلامی نویسنده : مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی    جلد : 5  صفحه : 2276
ابوطالب مرزوی
جلد: 5
     
شماره مقاله:2276

اَبوطالِبِ مَرْوَزي، عزيز الدين اسماعيل بن حسين بن محمد، نسب شناس سده هاي 6 و 7 ق/12 و 13 م مؤلف الفخري در انسابو نسب او به محممد ديباج فرزند امام صادق (ع) مي رسد (ابوطالب، 23 ـ 27، 249 ـ 250). جد سوم ابوعلي احمدبن محمد كه در قم توطن داشت، به مرو سفر كرد و در آنجا سكني گزيد (فخرالدين رازي، 106؛ ياقوت، 6/143؛ قس: ابوطالب، 27). ابوطالب به گفتة خويش در 22 جمادي الثاني 572ق/ 26 دسامبر 1176 م ديده به جهان گشود و تحصيلاتش را در زادگاه خود مرو آغاز كزد و نزد كساني چون قاضي محمدبن سليمان فقيهي، دانش آموخت (ياقوت، 6/143 ـ 144). وي در اواليل جواني به قصد زيارت خانة خدا مرو را ترك گفت، ولي چون در 592 ق به بغداد رسيد، از ادامة سفر منصرف شد و مدتي در همانجا اقامت گزيد (ابوطالب، 109؛ ياقوت، 6/143). ابوطالب از شهراژهاي خوارزم، هرات، نيشابور، گرگان، ري، يزد، شيراز، رامهرمز، تُستَر و همدان نيز ديدن كرده و از مشايخ و دانشمندان اين شهرها بهره جسته است (ابوطالب، 21 ـ 22، 31 ـ 32، 52 ـ 69، 104 ـ 108،‌ 137؛ ياقوت، 6/144 ـ 145). در ميان مشايخ وي بايد از فخر الدين رازي، عبدالسيد بن علي مطرزَّي خوارزمي، قطب الدين عبدالمطلب بن محمد شعراني، عبيدالله بن محمد شعراني منجم، جمال الدين ابن ابي البركات افطسي، ‌شمس الدين بلغاري، محمدبن سعد ديباجي، محمدبن محمد ماهروي، اسماعيل بن محمد كاشاني، عبدالرحيم عبدالكريم سمعاني، محمد بن مسعود مسعودي، ابراهيم بن علي معيني و عبدالله بن عمر صفار نام برد (ابوطالب، 31 ـ 32، 69،‌ 134، 231؛ ياقوت، همانجا).
تاريخ بازگشت ابوطالب به مرو روشن نيست، اما به هرحال مي دانيم كه او در 603 ق در خوارزم بوده (ابوطالب، 134) و پيش از 606 ق در مرو حضور داشته و در آنجا با فخر رازي (د 606 ق) ديدار كرده و در همان زمان بوده كه كتاب الفخري را براي وي تأليف كرده است (همو، 5 ـ 7، 231؛ ياقوت، 6/148 ـ 150). به گفتة ياقوت (6/146 ـ 147) ابوطالب در منزل خود در مرو مجالس درس برگذار مي كرد و در آن طالبان علوم حضور مي يافتند و از درس وي استفاده مي كردند، اما تنها شاگردي كه از او نام برده شده، ياقوت حموي است كه ابوطالب را در 614ق در مرو ديده است.
ابوطالب علاوه بر نسب شناسي، در حديث، نحو، لغت، اصول و نيز شعر و نجوم دستي داشته است، چنانكه ياقوت چند بيت شعر او را در معجم الادباء (6/147 ـ 148) نقل كرده است. از تاريخ دقيق درگذشت وي اطلاعي در دست نيست، فقط مي دانيم كه ياقوت (د 626 ق) در شرح حال وي پس از ذكر نام ابوطالب عبارت «رحمه الله» را آورده كه حاكي از مرگ او در زمان حيات ياقوت است (6/148؛ نيز نك‌ : بغدادي، 1/211، كه سال مرگ وي را در 632ق ضبط كرده است). تميمي غزي، ابوطالب را در شمار حنفيان آورده است (2/183 ـ‌184).
تنها اثر بازمانده از ابوطالب، الفخري في انساب الطالبيين است كه به كوشش مهدي رجايي در قم (1409 ق) به چاپ رسيده است. اثر ديگر وي حظيرة القدس است كه قبل از الفخري نوشته شده و در خصوص انساب طالبيان بوده است (ابوطالب، 134، 158، جم‌ ) و كتابي نيز دربارة نسب شافعي تأليف كرده بوده است (براي آثار يافت نشدة وي، نك‌ : ياقوت، 6/146). مآخذ: ابوطالب مروزي، اسماعيل بن حسين، الفخري، به كوشش مهدي رجائي، قم، 1409 ق؛ بغدادي، هديه؛ تميمي. تقي الدين بن عبدالقادر، الطبقات السني‌ـة في تراجم الحنيفي‌ـة، به كوشش عبدالفتاح محمد حلو، رياض، 1403ق/ 1983 م؛ فخر الدين رازي، محمدبن عمر، الشجرة المبارك‌ـة، به كوشش مهدي رجايي، قم، 1409 ق؛ ياقوت، ادبا.
مهدي سلماسي
 

نام کتاب : دانشنامه بزرگ اسلامی نویسنده : مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی    جلد : 5  صفحه : 2276
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست