responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه بزرگ اسلامی نویسنده : مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی    جلد : 5  صفحه : 2227
ابوسلمه، عبدالله بن عبدالرحمن
جلد: 5
     
شماره مقاله:2227

اَبوسَلَمه، عبدالله بن عبدالرحمن بن عوف (ح 22 ـ 94ق/ 643 ـ 713م)، از تابعين و محدث و فقيه. آگاهيهاي ما دربارة وي اندك است. مورخان نام و كنية او را با اختلاف آورده اند. ابن ابي اويس به نقل از مالك، نام و كنية او را يكي دانسته است (بخاري، 3(1)/130؛ قس: ابن قيسراني، 1/254). نام او را اسماعيل نيز گفته اند (نك‌ : ابن عساكر، 9/479). وي به جهت انتساب به نياي بزرگش زهرة بن كلاب، زهري نيز خوانده مي شد (ابن سعد، 5/155؛ بخاري، همانجا). از آنجا كه سن و ي را هنگام مرگ 72 سال دانسته اند (ابن سعد، 5/157)، احتمالاً وي در حدود 22 ق به دنيا آمده است. ابوسلمه در مدينه پرورش يافت و به همين سبب بخاري (همانجا) نسبت مدتي را براي وي آورده است. پدر ابوسلمه، عبدالرحمن بن عوف (د 31 يا 32 ق) هنگامي كه از جانب پيامبر (ص) فرماندهي گروه اعزامي به دوم‌ـة الجندل را در شعبان 6 ق عهده دار شد، پس از اسلام آوردن اَصبَغ ابن عمرو كلبي، رئيس قبيله، با كسب اجازه از پيامبر (ص) تُماضِر دختر اصبغ را به همسري گرفت كه ابوسلمه نتيجة همين پيوند است (واقدي. 1/560 ـ 562). دربارة دوران كودكي و جواني ابوسلمه اطلاع چنداني در دست نيست؛ تنها برادرش مُصعَب يادآور شده كه امّ كلثوم دختر ابوبكر مادر رضاعي ابوسلمه بوده است (وكيع، 1/117). از جملة صحابة رسول اكرم (ص) كه از مشايخ او شمرده شده اند، مي توان پدرش عبدالرحمن بن عوف، عثمان، طلحه، ابن عباس، انس ابن مالك، عبدالله بن عمر، ابو ايوب انصاري، ابوسعيد خدري، ابوالدرداء، زيد بن ثابت، جابربن عبدالله انصاري، ابوهريره، عايشه و ام سلمه را نام برد (نك‌ : ابن سعد، همانجا؛ مزي، 21/261 ـ 262). در روايت حديث ابوسلمه را ثقه دانسته و به كثرت حديث ستوده اند (ابن سعد، همانجا؛ يحيي، 2/73؛ عجلي، 499؛ ابن ابي حاتم، 2(2)/94؛ ذهبي، 4/289). علاوه بر شهرت وي در روايت حديث، ابوسلمه يكي از فقهاي مشهور روزگار خود نيز محسوب مي شده است، به طوري كه حاكم نيشابوري او را يكي از فقهاي سبعه به شمار آورده است (خطيب، 610) و يحيي بن سعيد قطان او را هم رديف فقيهاني چون سعيد بن مسيب، عروة بن زبير، سليمان بن بشار و يكي از 10 فقيه مدينه شمرده است (ابن عساكر، 9/483). اينكه شعبي به فقاهت ابوسلمه اعتراف دارد (نك‌ : همو، 9/484) و نيز ابوسحاق شيرازي نام او را در طبقات الفقهاء (ص 44) آورده است و برخي به نقل آراء فقهي او توجه داشته (نك‌ : بسوي، 1/558) و فقيه و مجتهدش خوانده اند (نك‌ :ذهبي، 4/287)، همه از توانايي او در فقه حكايت دارد (نيز نك‌ : وكيع،‌1/118). همچنين نقل شده كه او چون زاهدي عابد مي زيست (ابن حبان، مشاهير، 64؛ سمعاني، 6/352).
ابوسلمه در زمان حكومت سعيد بن عاص بر مدينه در 49ق/669 م به مقام قضا منصوب شد (ابن سعد، 5/155؛ وكيع، 1/116) و پس از بركناري سعيد بن عاص در 54 ق (نك‌ :ابن عساكر، 9/485) ابوسلمه نيز عزل شد و برادر وي مصعب بن عبدالرحمن بر كرسي فضا نشست (ابن سعد، همانجا).
تني چند از ابوسلمه روايت كرده اند كه از آن جمله اند: محمد بن شهاب زهري، يحيي بن سعيد انصاري، ‌موسي بن عقبه، هشام بن عروه، ابوبكر بن حزم، شريك بن عبدالله، عامر بن شراحيل شعبي، ابولزنناد، عروة بن زبير، عطاء بن سائب، سلم‌ـة كُهَيل و فرزندش عمر كه در شام به قتل رسيد (نك‌ : ابن قتيبه، 139) و نيز سه تن از برادرزاگانش: سعيد بن ابراهيم، عبدالمجيد بن سهيل، زرارة بن مصعب و همچنين عمر بن عبدالعزيز خليفة اموي (نك‌ : بخاري، ‌همانجا: مزي، 21/262 ـ 264؛ ذهبي، 4/287 ـ 288).
ابوسلمه در زمان خلافت وليد بن عبدالملك در مدينه چشم از جهان فرو بست (ابن سعد، 5/157؛ براي اختلاف در سال وفات وي، نك‌ : ابن حبان، ثقاتؤ 5/2؛ ابن عساكر، 9/486).
مآخذ: ابن ابي حاتم، عبدالرحمن بن محمد، الجرح و التعديل، حيدرآباد دكن، 1372 ق/1953 م؛ ابن حبان، محمد، الثقات، حيدرآبادد كن، 1399ق/ 1979 م؛ همو، مشاهير علماء الامصار، به كوشش فلايشهامر، قاهره، 1379 ق/1959 م؛ ابن سعد، محمد، الطبقات الكبري، بيروت، دارصادر؛ ابن عساكر، علي بن حسن، تاريخ مدين‌ـة دمشق، عمان، دارالبشير؛ ابن قتيبه، عبدالله بن مسلم، المعارف،‌ قاهره، 1388ق/ 1969 م؛ ابن قيسراني، محمد بن طاهر، الجمع بين رجال الصحيحين، ‌حيدرآباد دكن، 1323ق؛ ابوالسحاق شيرازي، ابراهيم بن علي،‌طبقات الفقهاء، به كوشش خليل ميس، بيروت، دارالقلم، بخاري، محمد بن اسماعيل، التاريخ الكبير، حيدرآباد دكن، 1390ق/ 1970 م؛ بسوي، يعقوب بن سقيان، المعرف‌ـة و التاريخ،‌ به كوشش اكرم ضياء عمري، بغداد، 1394ق/1974 م؛ خطيب بغدادي،‌ احمد بن علي، الاسماء المبهم‌ـة، به كوشش عزالدين علي سيد، قاهره، 1405ق/1984 م؛ ذهبي، محمد بن احمد، سير اعلام النبلاء، به كوشش شعيب ارنؤوط و مأمون صاغرچي، بيروت، 1405ق/ 1985 م؛ سمعاني، عبدالكريم بن محمد، الانساب، حيدرآباد دكن، 1386ق/ 1966 م؛ عجلي، احمد بن عبدالله، تاريخ الثقات، به كوشش عبدالمعطي قلعجي، بيروت، 1405/1984 م؛ مزي، يوسف بن عبدالرحمن، تهذيب الكمال، نسخة عكسي موجود در كتابخانة مركز؛ واقدي، محمد بن عمر، مغازي، به كوشش مارسدن جونز، لندن، 1966 م؛ وكيع، محمد بن خلف، اخبار القضاة، بيروت، عالم الكتب؛ يحيي بن معين، معرف‌ـة الرجال، به كوشش محمد مطيع حافظ و عزوه بدير، دمشق، 1405 ق/1985م.
بخش فقه، علوم قرآني و حديث
 

نام کتاب : دانشنامه بزرگ اسلامی نویسنده : مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی    جلد : 5  صفحه : 2227
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست