اَبوسُفْيان، مغيرة بن حارث بن عبدالمطلب (د 15 يا 20ق/ 636 يا 641 م)، از شعراي صداسلام، پسر عموي و صحابي پيامبر اكرم (ص). در نام او ختلاف است. غالب مورخان، چون ابن هشام (2/301) و ابن سعد (4/49) او را مغيره ناميده اند، اما برخي ديگر (ابن عبدالبر، 4/1673؛ ابن اثير، 4/460) مغيره را نام برادر او دانسته اند. مادرش، به قولي، چنانكه از هجوية حسان بن ثابت (1/398) برمي آيد، كنيزكي بود سُمَيّه نام (مرزباني، 271) و به روايت ديگر، غَزّيه و از زنان قريش بود (ابن سعد، ابن عبدالبر، همانجاها). ابوسفيان در شب ولادت پيامبر (ص) زاده شد و گفته اند كه به پيامبر (ص) شباهت داشت (ابن حبيب، 46؛ بلاذري، 1/539). او برادر رضاعي پيامبر (ص) نيز بود و در كودكي با ايشان انس و الفت داشت، اما پس از بعثت، در شمار دشمنان سرسخت پيامبر (ص) درآمد (واقدي، 2/806) و در جنگ با پيامبر (ص)، با مشركان همكاري مي كرد (ابن سعد، 4/50).
ابوسفيان به همداستاني با عبدالله بن زبعري و عمرو بن عاص، پيامبر (ص) را هجو مي گفت و حسّان بن ثابت نيز هجويه هاي او را پاسخ مي داد (واقدي، 2/806 ـ 807؛ ابوالفرج، 4/137 ـ 138). ابوسفيان از شكست مشركان و پيروزي مسلمانان در جنگ بدر، گزارشي بليغ خطاب به ابولهب، تهيه كرد (ابن هشام، همانجا)؛ با اينهمه اندكي قبل از فتح مكه، همراه خانوادة خود، در ابواء به خدمت پيامبر (ص) شتافت. نخست به او اعتنايي نشد، اما پس از آن اسلام آورد و علي (ع) به فرمان پيامبر (ص) ندا در داد كه خدا و رسول او از ابوسفيان در گذشتند، شما نيز از او راضي شويد (واقدي، 2/807 ـ 812؛ ابن سعد، 4/52). ابوسفيان نيز در اعتذار از گذشته و ستايش پيامبر شعري سرود (ابن هشام، 4/43 ـ 44؛ ابن سعد، 4/51). او در غزوة حنين شركت جست و از معدود كساني بود كه در كنار پيامبر (ص) پايداري كرد (واقدي، 3/898 ـ 902؛ بسوي، 1/327) و در پايان جنگ از كساني بود كه سهم بيشتري از غنايم يافت (واقدي، 2/694؛ ابن حبيب، 473). وي پس از رحلت پيامبر (ص) قصيده اي در رثاي او سرود (ابن عبدالبر، 4/1675 ـ 1676).
ابوسفيان به قولي در اوايل خلافت عمر در 15 ق (همو، 4/1677) و به روايات ديگر در 20ق درگذشت و در بقيع مدفون شد (ابن سعد، 4/53؛ طبري، 11/504؛ ابن عبدالبر، همانجا). ذهبي از طريق او يك حديث نقل كرده است (1/203).
مآخذ: ابن اثير، علي بن محمد، اسدالغاب‌ـة، قاهره، 1280 ق؛ ابن حبيب، محمد المحبر، به كوشش ايلزه ليشتن اشتتر، حيدر آباددكن، 1361ق/ 1942م؛ ابن سعد، محمد، الطبقا الكبري، بيروت، دارصادر؛ ابن عبدالبر، يوسف بن عبدالله، الاستيعاب في معرف‌ـة الاصحاب، به كوشش علي محمد بجاوي، قاهره، 1380ق/ 1960 م؛ ابن هشام، السيرة النبوي‌ـة ، به كوشش مصطفي سقاء و ديگران، قاهره، 1355ق/ 1936 م؛ ابوالفرج اصفهاني، الاغاني، قاهره، دارالكتب المصري‌ـة؛ بسوي، يعقوب بن سفيان، المعرف‌ـة و التاريخ، به كوشش اكرم ضياء عمري، بغداد، 1975 م؛ بلاذري، احمد بن يحيي، انساب الاشراف، به كوشش محمد حميدالله، قاهره، 1959 م؛ حسان بن ثابت، ديوان، به كوشش وليد عرفات، لندن، 1971 م؛ ذهبي، محمد بن احمد، سير اعلام النبلاء، به كوشش شعيب ارنؤوط و حسين اسد، بيروت، 1405 ق/1985 م؛ طبري، تاريخ؛ مرزباني، محمد بن عمران، معجم الشعراء، به كوشش عبدالستار احمد فراج، قاهره، 1379ق/ 1960 م؛ واقدي، محمد بن عمر، المغازي، به كوشش مارسدن جونز، لندن، 1966م. عبدالامير سليم