اَبوالْبَیْداءِ ریاحی، اسعد بن عصمه، شاعر سدۀ 2ق/8م. وی در بادیه پرورش یافته بود (ابن جراح، 69؛ قس: EI2, S) و گویا به همین سبب به ابوالبیداء (= پدر صحرا) مشهور شده است. در بصره اقامت گزید و تعلیم کودکان را پیشه ساخت و تا آخر عمر در آنجا به سر برد (ابن جراح، همانجا؛ ابن ندیم، 49؛ یاقوت، 6/89).
ابوالبیداء در شعر و لغت مهارت بسیار داشت و از فصحای معروف عرب به‌شمار می‌رفت. برخی از بزرگان علم و ادب آن روزگار، از جمله ابن سلام جُمَحی و اصمعی (ﻫ م م) در زمرۀ شاگردان او بوده‌اند (ابن سلام، 87، 127؛ بستانی، 4/224). وی راوی اشعار ابونواس بود و ابونواس در رثای او ابیاتی سروده است (ص 572). ابومالک عمروبن کرکره پسر خوانده و راوی اشعار ابوالبیداء بود. از دیگر راویان شعر او ابوعدنان عبدالرحمن بن عبدالاعلی را می‌توان نام برد (ابن ندیم، 49، 51؛ قس: پلا، 137). ابن ندیم (ص 188) مجموع اشعار وی را 30 برگ دانسته است، اما همۀ ابیاتی که در آثار جاحظ (1/70)، ابن جراح (ص 69-70)، ابوحیان توحیدی (3/336) و علی‌خان مدنی (4/370) از او باقی مانده، از حدود 7 بیت تجاوز نمی‌کند.
مآخذ: ابن جراح، محمدبن داوود، الورقه، به کوشش عبدالوهاب عزام و عبدالستار احمد فراج، قاهره، 1953م؛ ابن سلام جمحی، محمد، طبقات الشعراء، لیدن، 1913م؛ ابن ندیم، الفهرست؛ ابوحیان توحیدی، علی بن محمد، البصائر و الذخائر، به کوشش ابراهیم کیلانی، دمشق، 1385ق/1966م؛ ابونواس، حسن بن هانی، دیوان، به کوشش احمد عبدالمجید الغزالی، بیروت، 1372ق/1953م؛ بستانی، جاحظ، عمروبن بحر، البیان و التبیین، به کوشش حسن سندوبی، قاهره، 1351ق/1932م؛ علی‌خان مدنی، انوار الربیع، به کوشش شاکر هادی شکر، نجف، 1389ق/1969م؛ یاقوت، ادبا؛ نیز:
EI2, S; Pellat, Charles, Le Milieu basrien et la formation de Ğăhiz, Paris, 1953.
عنایت‌اللـه فاتحی‌نژاد