اِبْن‌ِ مُجْبَر، ابوبكر يحيى‌ بن‌ عبدالجليل‌ بن‌ عبدالرحمان‌ بن‌ مجبر فِهري‌ (ح‌ 535 - 588ق‌/1141-1192م‌)، شاعر اوايل‌ عصر موحدون‌ در اندلس‌ و مغرب‌. در برخى‌ منابع‌ نام‌ او را «ابن‌ مجير» ضبط كرده‌اند كه‌ بى‌گمان‌ تصحيف‌ است‌ (نك: ابن‌ خطيب‌، 4/418؛ حاجى‌ خليفه‌، 768؛ ابن‌ عماد، 4/295؛ زركلى‌، 8/152؛ امين‌، 2/48). او اهل‌ بَلَّش‌ مالقه‌1 بود (صفوان‌، 51)، در مرسيه‌ پرورش‌ يافت‌ و همانجا ادب‌ آموخت‌ و آنگاه‌ در اشبيليه‌ مسكن‌ گزيد (ابن‌ ابار، 2/725). تا 567ق‌ كه‌ ابن‌ مردنيش‌ بر مرسيه‌ حكم‌ مى‌راند، او ظاهراً از مديحه‌سرايان‌ وي‌ بود (ابن‌ خطيب‌، 4/419؛ مقري‌، 3/238). چون‌ يوسف‌ بن‌ عبدالمؤمن‌ موحدي‌ (د 580ق‌) به‌ مرسيه‌ لشكر كشيد و آن‌ شهر را فتح‌ كرد (567ق‌)، ابن‌ مجبر به‌ دربار او پيوست‌ و در زمرة مديحه‌سرايان‌ وي‌ درآمد (ابن‌ خطيب‌، مقري‌، همانجاها). از 580ق‌ كه‌ ابويوسف‌ يعقوب‌ ابن‌ يوسف‌ موحدي‌ (منصور) به‌ قدرت‌ رسيد، ابن‌ مجبر در خدمت‌ او بود و بيشتر اشعار وي‌ را نيز مدح‌ منصور تشكيل‌ مى‌دهد (ابن‌ خلكان‌، 7/13؛ نيز نك: صفوان‌، 53 -54؛ ابن‌ عذاري‌، 3/179؛ ابن‌ شاكر، 4/275-277؛ حميري‌، 201، 479؛ قس‌: نيكل‌، .(327 مرگ‌ وي‌، شب‌ عيد قربان‌ در مراكش‌ و در 53 سالگى‌ روي‌ داد (ضبى‌، 493؛ ذهبى‌، 21/215؛ ابن‌ شاكر، 4/275). از جمله‌ شاگردان‌ و راويان‌ نامدار او مى‌توان‌ از ابوعلى‌ شلوبين‌ نام‌ برد (ابن‌ خطيب‌، 4/421).
ابن‌ مجبر شاعري‌ بزرگ‌ و پيشرو شاعران‌ زمان‌ خود بود (ضبى‌، ابن‌ ابار، همانجاها؛ ابن‌ خطيب‌، 4/419؛ مقري‌، همانجا)، تا آنجا كه‌ او را «بحتري‌ اندلس‌» لقب‌ داده‌اند (ابن‌ سعيد، 200؛ نيز درمورد تمجيد منصور از او، نك: ابن‌ خطيب‌، 4/419-420؛ مقري‌، همانجا). با اينهمه‌ ديوان‌ او كه‌ در 2 جلد (ضبى‌، 494) و شامل‌ بيش‌ از 400 ،7يا 400 ،9بيت‌ بوده‌ (ابن‌ خطيب‌، 4/419؛ مقري‌، همانجا)، اكنون‌ در دست‌ نيست‌، گرچه‌ قطعاتى‌ از اشعار او را كه‌ بيشتر در مدح‌ حكام‌ و امراي‌ بنى‌ عبدالمؤمن‌ است‌، مى‌توان‌ در مآخذ يافت‌ (نك: صفوان‌، 51 -57؛ ضبى‌، ابن‌ ابار، همانجاها؛ ابن‌ سعيد، 200-201؛ ذهبى‌، 21/215-216؛ ابن‌ خطيب‌، 4/421). نمونه‌اي‌ از هجاي‌ او را نيز مقري‌ نقل‌ كرده‌ است‌ (3/206؛ قس‌: نيكل‌، .(327-328
مآخذ: ابن‌ ابار، محمد، التكملة لكتاب‌ الصلة، به‌ كوشش‌ فرانسيسكو كودرا، مادريد، 1882م‌؛ ابن‌ خطيب‌، محمد، الاحاطة فى‌ اخبار غرناطة، به‌ كوشش‌ محمد عبدالله‌ عنان‌، قاهره‌، 1397ق‌/1977م‌؛ ابن‌ خلكان‌، وفيات‌ الاعيان‌، به‌ كوشش‌ احسان‌ عباس‌، بيروت‌، 1968م‌؛ ابن‌ سعيد، على‌ بن‌ موسى‌، رايات‌ المبرزين‌ و غايات‌ المميزين‌، به‌ كوشش‌ محمد رضوان‌ دايه‌، دمشق‌، 1977م‌؛ ابن‌ شاكر كتبى‌، محمد، فوات‌ الوفيات‌، به‌ كوشش‌ احسان‌ عباس‌، بيروت‌، 1974م‌؛ ابن‌ عذاري‌، احمد، البيان‌ المغرب‌، به‌ كوشش‌ هويسى‌ ميراندا، تطوان‌، 1960م‌؛ ابن‌ عماد، شذرات‌ الذهب‌، قاهره‌، 1350ق‌؛ امين‌، حسن‌، الموسوعة الاسلامية، بيروت‌، 1396ق‌/1976م‌؛ حاجى‌ خليفه‌، كشف‌؛ حميري‌، محمد، الروض‌ المعطار، به‌ كوشش‌ احسان‌ عباس‌، بيروت‌، 1981م‌؛ ذهبى‌، محمد، سيراعلام‌ النبلاء، به‌ كوشش‌ بشار عواد معروف‌ و محيى‌ هلال‌ سرحان‌، بيروت‌، 1404ق‌/1984م‌؛ زركلى‌، اعلام‌؛ صفوان‌ بن‌ ادريس‌، زادالمسافر، به‌ كوشش‌ عبدالقادر محداد، بيروت‌، 1970م‌؛ ضبى‌، احمد، بغية الملتمس‌، مادريد، 1884م‌؛ مقري‌، احمد، نفح‌ الطيب‌، به‌ كوشش‌ احسان‌ عباس‌، بيروت‌، 1388ق‌/1968م‌؛ نيز:
, A. R., Hispano - Arabic Poetry, Baltimore, 1946.
بخش‌ ادبيات‌ عرب‌
تايپ‌ مجدد و ن‌ * 1 * زا
ن‌ * 2 * زا