responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه بزرگ اسلامی نویسنده : مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی    جلد : 4  صفحه : 1607
ابن فليته
جلد: 4
     
شماره مقاله:1607



اِبْن‌ِ فُلَيْته‌، ابوالعباس‌ شهاب‌الدين‌ احمد بن‌ محمد، مشهور به‌ ابن‌ فليته‌ يا ابن‌ قليته‌ (د 731ق‌/1331م‌)، شاعر و كاتب‌. دربارة زندگى‌ وي‌ جز اين‌ نمى‌دانيم‌ كه‌ در دورة حكومت‌ سلسلة رسولى‌ در يمن‌ مى‌زيسته‌ و چندي‌ در دربار الملك‌ المجاهد سيف‌الدين‌ على‌ بن‌ داوود (حك 721- 764ق‌)، منصب‌ كتابت‌ ديوان‌ انشا را برعهده‌ داشته‌ است‌ و در اشعار خويش‌ على‌ بن‌ داوود و بزرگان‌ دربار وي‌ را ستوده‌ است‌ (حبشى‌، مراجع‌، 146). ديوان‌ اشعار وي‌ كه‌ نسخه‌اي‌ از آن‌ در صنعا موجود است‌ (همانجا) و حبشى‌ آن‌ را يكى‌ از مآخذ تاريخ‌ يمن‌ شمرده‌، شامل‌ دو بخش‌ است‌: بخش‌ نخست‌ به‌ اشعار فصيح‌ وي‌ اختصاص‌ يافته‌ و بخش‌ دوم‌ كه‌ مؤلف‌ خود آن‌ را «سوق‌ الفواكه‌ و نزهة المتفاكه‌» ناميده‌، مجموعه‌اي‌ است‌ از اشعار عاميانه‌ موسوم‌ به‌ شعر حُمينى‌. احتمالاً وي‌ جزو نخستين‌ كسانى‌ است‌ كه‌ به‌ سرودن‌ اينگونه‌ شعر پرداخته‌ و به‌ همين‌ جهت‌ برخى‌ وي‌ را واضع‌ شعر حمينى‌ پنداشته‌اند، حال‌ آنكه‌ از شعر عاميانة يمنى‌، آثاري‌ در شعر اعشى‌ همدان‌، شاعر سدة اول‌ ق‌، نيز برجاي‌ مانده‌ است‌ (نك: شامى‌، 216، 217). افزون‌ بر اين‌، اثر ديگري‌ با عنوان‌ نزهة الاعيان‌ و جلاء القلوب‌ من‌ الاحزان‌ (سيد، فهرس‌، 1/540 - 541؛ الفهرس‌ التمهيدي‌، 316) از وي‌ در دست‌ است‌. اما آنچه‌ مبهم‌ به‌ نظر مى‌رسد، انتساب‌ كتابى‌ با عنوان‌ رشد اللبيب‌ الى‌ معاشرة الحبيب‌ به‌ اوست‌.
اين‌ كتاب‌ كه‌ نسخه‌هايى‌ از آن‌ در بيشتر كتابخانه‌هاي‌ جهان‌ موجود است‌ (نك: مركزي‌، 11/2315؛ سيد، خطى‌، 1/436، «نوادر المخطوطات‌ فى‌ مكتبة طلعت‌»، 216؛ عواد، 76؛ خديويه‌، 4/256- 257؛ ازهريه‌، 5/129؛ الفهرس‌ التمهيدي‌، 287؛ ششن‌، 82؛ پرچ‌، شم 2038 ؛ براون‌، شم 477 ؛ براون‌، ذيل‌، شم، 692 ؛ آربري‌، شم 3088 ؛ ، TS شم 8726 7195, GAL,S,I/415-416; )، GAL,I/265; در 14 باب‌ تأليف‌ شده‌ و سراسر در آداب‌ عشق‌ ورزي‌ است‌ و مشحون‌ از حكايتها و سروده‌هايى‌ است‌ در اين‌ باره‌. مؤلف‌ در اين‌ كتاب‌ با لحنى‌ بى‌پرده‌ و بى‌آزرم‌ از پوشيده‌ترين‌ جنبه‌هاي‌ زندگى‌ سخن‌ گفته‌ است‌، اما اشارات‌ وي‌ به‌ اشخاص‌ و نيز اشعار شاعران‌ از حدود سدة 5ق‌ فراتر نرفته‌ است‌. وي‌ در اين‌ كتاب‌ اشعاري‌ از امرؤالقيس‌، جرير، فرزدق‌، بشار، ابونواس‌، ابوتمام‌، ابن‌ رومى‌، ابن‌ حجاج‌ و ابوالعلاء معري‌ و ديگران‌ و نيز حكايتهايى‌ دربارة اصمعى‌، خليل‌ بن‌ احمد، حماد عجرد، عمروبن‌ عبيد، مسيلمه‌ و مأمون‌ خليفه‌ عباسى‌ نقل‌ كرده‌است‌ و گاه‌ مطالب‌خويش‌ را به‌ حديث‌ و يا روايتى‌ از پيامبر اكرم‌(ص‌)، على‌ بن‌ ابى‌ طالب‌(ع‌) و سلمان‌ فارسى‌ آراسته‌ است‌ و افزون‌ بر اينها در موارد بسيار از اشعار خويش‌ شاهد آورده‌ است‌ (نك: ابن‌ فليته‌، جم). اين‌ كتاب‌ را ظاهراً نخستين‌ بار حاجى‌ خليفه‌ (1/904) به‌ ابن‌ فليته‌ نسبت‌ داده‌، اما وي‌ تاريخ‌ درگذشت‌ او را 231ق‌ دانسته‌ و بروكلمان‌ (همانجا) نيز در اين‌ امر از وي‌ پيروي‌ كرده‌ است‌. با اين‌ حال‌، صرف‌نظر از برخى‌ نشانه‌ها، از جمله‌ سبك‌ نوشته‌، وجود اشعاري‌ از ابن‌ حجاج‌ (د 391ق‌) در اين‌ كتاب‌ نشان‌ مى‌دهد كه‌ تاريخ‌ 231ق‌ به‌ هيچ‌ روي‌ درست‌ نيست‌ و بعيد نيست‌ كه‌ در ثبت‌ تاريخ‌ مرگ‌ وي‌ عدد 7 به‌ 2 تصحيف‌ شده‌ باشد و اگر اين‌ كتاب‌ را تأليف‌ دورانى‌ كهن‌تر از سدة 8ق‌ بدانيم‌، آنگاه‌ بايستى‌ دربارة ابن‌ فليتة ديگري‌ در تاريخ‌ ادبيات‌ عرب‌ به‌ تحقيق‌ پرداخت‌، اما تا آنجا كه‌ ما اطلاع‌ داريم‌ در مآخذ كهن‌ كسى‌ از ابن‌ فليته‌ سخن‌ نگفته‌ است‌. از سوي‌ ديگر، عنوان‌ آثار ديگر ابن‌ فليته‌، با اين‌ كتاب‌ چندان‌ بى‌مناسبت‌ نيست‌.
از عنوان‌ دو كتاب‌ ديگر وي‌ مى‌توان‌ پنداشت‌ كه‌ او مردي‌ شوخ‌ طبع‌ و خوش‌گذران‌ بوده‌ است‌. بيشتر محققان‌ انتساب‌ اين‌ كتاب‌ را به‌ ابن‌ فليته‌ مسلم‌ مى‌دانند، اما عواد (همانجا) آن‌ را به‌ محمد بن‌ استبغا الارغونى‌ نسبت‌ داده‌ است‌. با اين‌ حال‌ ارائه‌ نظر قطعى‌ مؤلف‌ و نيز تاريخ‌ تأليف‌ كتاب‌، به‌ تحقيق‌ بيشتري‌ نياز دارد. اگر تاريخ‌ دقيق‌ تأليف‌ كتاب‌ معين‌ گردد، آنگاه‌ بررسى‌ آن‌ براي‌ روشن‌ شدن‌ برخى‌ از جنبه‌هاي‌ زندگى‌ مردم‌ در روزگار مؤلف‌ و نيز ذوق‌ و سليقة آنان‌ در باب‌ برخى‌ از امور زندگى‌ داراي‌ اهميت‌ بسيار است‌. حبشى‌ ( مصادر، 323) اثر ديگري‌ به‌ نام‌ تحفة المطالع‌ و بغية المخالع‌ نيز به‌ ابن‌ فليته‌ نسبت‌ داده‌ است‌ كه‌ اكنون‌ در دست‌ نيست‌.
مآخذ: ابن‌ فليته‌، احمد، رشد اللبيب‌ الى‌ معاشرة الحبيب‌، نسخة عكسى‌ موجود در كتابخانة مركز؛ ازهريه‌، فهرست‌؛ حاجى‌ خليفه‌، كشف‌؛ حبشى‌، عبدالله‌ محمد، مراجع‌ تاريخ‌ اليمن‌، دمشق‌، 1972ق‌؛ همو، مصادر الفكر العربى‌ الاسلامى‌ فى‌ اليمن‌، صنعا، مركز الدراسات‌ اليمنية؛ خديويه‌، فهرست‌؛ سيد، خطى‌؛ همو، فهرس‌ المخطوطات‌ المصورة، قاهره‌، 1954م‌؛ همو، «نوادر المخطوطات‌ فى‌ مكتبة طلعت‌»، مجلة معهد المخطوطات‌ العربية، مصر، 1377ق‌/1957م‌، ج‌ 3(2)؛ شامى‌، احمد محمد، قصة الادب‌ فى‌ اليمن‌، قاهره‌، 1385ق‌/1965م‌؛ ششن‌، رمضان‌ و ديگران‌، فهرس‌ مخطوطات‌ الطب‌ الاسلامى‌، استانبول‌، 1404ق‌/1984م‌؛ عواد، كوركيس‌، فهرس‌ مخطوطات‌ خزانة يعقوب‌ سركيس‌، بغداد، 1385ق‌/1966م‌؛ الفهرس‌ التمهيدي‌ للمخطوطات‌ المصورة، قاهره‌، 1948م‌؛ مركزي‌، خطى‌؛ نيز:
Arberry; Browne; Browne, S; GAL; GAL,S; Pertsch; TS.
بخش‌ ادبيات‌ عرب‌
تايپ‌ مجدد و ن‌ * 1 * زا
ن‌ * 2 * زا
 

نام کتاب : دانشنامه بزرگ اسلامی نویسنده : مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی    جلد : 4  صفحه : 1607
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست