اِبْنِ عِمادِ خُراسانى، علاءالدين محمد بن عمادالدين (د 800ق/ 1398م)، از
شاعران پارسى گوي سدة 8ق/14م. از اشارات كوتاه تذكرهنويسان چنين برمىآيد
كه اصل ابن عماد از خراسان و زادگاه او نيز آنجا بوده، ولى در شيراز اقامت
داشته و اكثر اوقات خود را در اين شهر گذرانده است (دولتشاه، 237؛ اوحدي،
111؛ صبا، 18). معلوم نيست كه وي به كدام يك از مناطق خراسان تعلق داشته
و در چه زمانى آن ناحيه را ترك كرده و به شيراز مهاجرت كرده است، ولى
طول اقامت وي در شيراز موجب شده است كه برخى او را شيرازي بپندارند (احمد
على خان، 142؛ رحمعلى خان، 36).
ابن عماد در بيشتر فنون سخن مهارت داشته (اوحدي، همانجا) و اشعار او مورد
توجه سخندانان بوده است، چنانكه دولتشاه سمرقندي (همانجا) شيوايى كلام او
را در غزل و قصيده ستوده است. ابن عماد اشعاري در مدح رسول اكرم(ص) و
امامان(ع) سروده است كه نشان از تشيع او دارد. اشعار او داراي مضامين
عرفانى است و در غزليات خود «ابن عماد» تخلص مىكرده است.
آثار: 1. روضة المحبين يا ده نامه. اين كتاب مانند «ده نامه»هاي ديگري كه
از عهد مغول به بعد رايج شد، منظومهاي است عاشقانه در بيان حالات عشق و
نامههايى كه ميان عاشق و معشوق مبادله شده است. اين اثر در 794ق/1329م
و در 760 بيت به شكل مثنوي سروده شده و از زمان تأليف در ميان اهل ادب
از اشتهار ويژهاي برخوردار بوده است. دولتشاه، از شهرت اين كتاب در زمان
خود سخن مىگويد (همانجا) و كثرت نسخههاي خطى آن در كتابخانههاي جهان اين
گفته را تأييد مىكند. روضةالمحبين در 1314ش، به كوشش سعيد نفيسى در تهران
چاپ شده است. 2. ديوان اشعار، تنها نسخة خطى و شناخته شدة اين مجموعه، در
مصر (دارالكتب، 1/148) موجود است.
علاوه بر دو اثر ياد شده، كتاب ديگري به نام تجويد منظوم به ابن عماد
نسبت دادهاند كه در 809ق/1406م، سروده شده است (منزوي، 1/79، 4/2705)، اما
با توجه به اينكه ابن عماد در 800ق، درگذشته است، انتساب اين اثر به وي
قابل ترديد است.
مآخذ: احمد على خان سنديلوي، مخزن الغرائب، لاهور، 1968م؛ اوحدي،
تقىالدين، عرفات العاشقين، نسخة خطى كتابخانة ملك، شم 5324؛ دارالكتب، خطى
فارسى؛ دولتشاه سمرقندي، تذكرةالشعراء، تهران، 1338ش؛ رحمعلى خان، ايمان،
منتخب اللطايف، تهران، 1349ش؛ صبا، محمد مظفر، روز روشن، تهران، 1343ش؛
منزوي، احمد، فهرست نسخههاي خطى فارسى، تهران، 1348، 1351ش.
على ميرانصاري
تايپ مجدد و ن * 1 * زا
ن * 2 * زا