اِبْن‌ِ عِماد، ابوالفلاح‌ عبدالحى‌ّ بن‌ احمد بن‌ محمد عكري‌ صالحى‌ (رجب‌ 1032 - ذيحجة 1089/ آوريل‌ 1623 - ژانوية 1679)، شرح‌ حال‌ نويس‌ و اديب‌ و فقيه‌ حنبلى‌. ضبط «عكري‌» مورد اختلاف‌ است‌ و صورت‌ عَكَري‌ يا عَكَّري‌ پذيرفتنى‌ مى‌نمايد (نك: زبيدي‌). ابن‌ عماد در صالحية دمشق‌ زاده‌ شد (محبى‌، 2/341)، در زادگاهش‌ پرورش‌ يافت‌ و قرائت‌ قرآن‌ آموخت‌ و در همانجا به‌ فراگيري‌ علوم‌ اهتمام‌ كرد. وي‌ فقه‌ حنبلى‌ را از محمد بن‌ بدرالدين‌ بلبانى‌ صالحى‌، عبدالباقى‌ حنبلى‌ و ايّوب‌ ابن‌ احمد خلوتى‌ صوفى‌ فراگرفت‌ و به‌ اخذ اجازه‌ از آنان‌ نايل‌ آمد (همو، 2/340؛ غزي‌، 241). آنگاه‌ به‌ قاهره‌ رفت‌ و مدتى‌ در آنجا اقامت‌ گزيد. در اين‌ فرصت‌ نزد عالمانى‌ چون‌ سلطان‌ مزّاحى‌، نورالدين‌ شَبرامَلّسى‌، شمس‌الدين‌ محمد بابلى‌ و شهاب‌الدين‌ احمد قليوبى‌ كه‌ همه‌ شافعى‌ بودند، كسب‌ دانش‌ كرد و در بازگشت‌ به‌ دمشق‌ به‌ تدريس‌ پرداخت‌ (محبّى‌، همانجا). از شاگردان‌ وي‌ محمدامين‌ محبى‌، مؤلّف‌ خلاصة الا´ثر، مصطفى‌ بن‌ فتح‌ الله‌ حموي‌، عبدالقادر بن‌ احمد بصري‌ و عثمان‌ ابن‌ احمد نجدي‌ را مى‌توان‌ نام‌ برد (غزي‌، 249). وي‌ ذوق‌ شعري‌ نيز داشت‌ و شعرهايى‌ از او در منابع‌ آمده‌ است‌ (نك: محبّى‌، 2/340-341؛ غزي‌، 245). ابن‌ عماد در اواخر عمر به‌ حج‌ رفت‌ و در مكّه‌ درگذشت‌ و همانجا به‌ خاك‌ سپرده‌ شد (محبى‌، 2/341).
آثار: تنها اثر چاپى‌ وي‌ شذرات‌ الذهب‌ فى‌ اخبار من‌ ذهب‌، سرگذشت‌ نامه‌اي‌ است‌ متضمن‌ گزيدة وقايع‌ تاريخى‌ جهان‌ اسلام‌ و تراجم‌ علماي‌ دين‌ به‌ ويژه‌ علماي‌ حنبلى‌ كه‌ به‌ صورت‌ سال‌ شمار تنظيم‌ شده‌ است‌. اين‌ كتاب‌ وقايع‌ آغاز هجرت‌ تا سال‌ 1000ق‌ را در بر دارد و مؤلف‌ در آن‌ از بسياري‌ از آثار متقدمان‌ و متأخران‌ بهره‌ جسته‌ و ضمن‌ تصريح‌ به‌ عنوان‌ منابع‌ مورد استفاده‌ در جاي‌ جاي‌ كتاب‌ در نقل‌ از آنها به‌ تصحيح‌ و تلخيص‌ مطالب‌ نيز نظر داشته‌ است‌. از آن‌ جمله‌ مى‌توان‌ طبقات‌ الحنابلة ابن‌ ابى‌ يعلى‌، طبقات‌ الصوّفية سلمى‌، وفيات‌ الا´عيان‌ ابن‌ خلكان‌، طبقات‌ القرّاءِ ذهبى‌، انباء الغمر ابن‌ حجر، طبقات‌ الا´ولياء سخاوي‌، بغية المستفيد ابن‌ ديبع‌ و تاريخ‌ الاسلام‌ ابن‌ قاضى‌ شهبه‌ را نام‌ برد (نك: ابن‌ عماد، 1،268، 274، جم).
هر چند تأليف‌ اين‌ كتاب‌ در 19 رمضان‌ 1080 به‌ پايان‌ رسيده‌ (ابن‌ عماد، 8/434)، اما مؤلف‌ وقايع‌ تاريخى‌ و وفيات‌ سدة 11ق‌ را در آن‌ نياورده‌ است‌، زيرا مترصد بوده‌ تا ذيلى‌ بر آن‌ بنويسد كه‌ مشتمل‌ بر حوادث‌ و تراجم‌ سدة مزبور باشد. اين‌ كتاب‌ دوبار در قاهره‌ در 1332ق‌ و 1350-1351ق‌ به‌ چاپ‌ رسيده‌ است‌. از آثار خطى‌ ابن‌ عماد اسباب‌ الخلاص‌ بسورة الاخلاص‌ (سيد، 1/40)، شرح‌ بديعية ابن‌ حجة حموي‌ (ظاهريه‌، 1/333)، معطية الامان‌ من‌ حنث‌ الايمان‌ (خديويه‌، 7/332) و نزهة ذات‌ العماد (ظاهريه‌، 3/450) را مى‌توان‌ ذكر كرد (براي‌ ديگر آثار، نك: .(GAL,S,II/403
مآخذ: ابن‌ عماد، عبدالحى‌، شذرات‌ الذهب‌ فى‌ اخبار من‌ ذهب‌، به‌ كوشش‌ حسام‌الدين‌ قدسى‌، قاهره‌، 1350ق‌؛ خديويه‌، فهرست‌؛ زيبدي‌، تاج‌العروس‌؛ سيد، خطى‌؛ ظاهريه‌، خطى‌ (علوم‌ القرآن‌)، خيمى‌؛ غزي‌ عامري‌، محمد، النعت‌ الاكمل‌ لاصحاب‌ الامام‌ احمد ابن‌ حنبل‌، به‌ كوشش‌ محمد مطيع‌ الحافظ و نزار اباظه‌، دمشق‌، 1402ق‌؛ محيى‌، محمدامين‌، خلاصة الاثر فى‌ اعيان‌ القرن‌ الحادي‌ عشر، قاهره‌، 1274ق‌؛ نيز:
GAL,S.
نجيب‌ مايل‌ هروي‌
تايپ‌ مجدد و ن‌ * 1 * زا
ن‌ * 2 * زا