اِبْن‌ِ عُبْدون‌، ابوعبدالله‌ احمد بن‌ عبدالواحد بن‌ احمد بزاز (د 423ق‌/1032م‌)، فقيه‌ و محدّث‌ امامى‌. وي‌ به‌ ابن‌ حاشر نيز شهرت‌ دارد (نك: طوسى‌، رجال‌، 450؛ قس‌: ابن‌ حجر، 1/392). از جزئيات‌ زندگى‌ او اطلاع‌ چندانى‌ در دست‌ نيست‌. در مورد اوايل‌ تحصيل‌ او اين‌ مقدار مى‌دانيم‌ كه‌ در 348ق‌/959م‌ با ابن‌ زبير قْرَشى‌ ملاقات‌ داشته‌ و از وي‌ بهره‌ برده‌ است‌ (نجاشى‌، 12، 87). با توجه‌ به‌ برخى‌ گزارشهاي‌ پراكنده‌اي‌ كه‌ از حضور وي‌ در بغداد رسيده‌ (نك: همو، 64؛ طوسى‌، الفهرست‌، 52؛ ابن‌ ماكولا، 2/294؛ عمادالدين‌ طبري‌، 86؛ جامع‌ الاخبار، 35) و با توجه‌ به‌ اينكه‌ غالب‌ مشايخ‌ و راويان‌ او بغدادي‌ بوده‌اند، مى‌توان‌ حدس‌ زد كه‌ بخش‌ عمده‌اي‌ از عمر خويش‌ را در آنجا سپري‌ كرده‌ است‌. به‌ گفتة ابن‌ ماكولا (همانجا)، ابن‌ عبدون‌ براي‌ استماع‌ حديث‌ به‌ نقاط مختلفى‌ سفر كرده‌ كه‌ از آن‌ ميان‌ حضور وي‌ در تِنّيس‌ (از شهرهاي‌ مصر) و استماع‌ كتاب‌ كافى‌ كلينى‌ در آنجا قابل‌ ذكر است‌. (نيز نك: طوسى‌، «مشيخة»، 29، قس‌: الفهرست‌، 136). از مشايخ‌ وي‌ مى‌توان‌ ابوغالب‌ زُراري‌، ابوبكر دوري‌، ابن‌ قولويه‌ قمى‌، ابن‌ داوود قمى‌، ابوالفرج‌ اصفهانى‌، ابن‌ جعابى‌، ابن‌ جنيد اسكافى‌، ابن‌ حمزة طبري‌، ابوطالب‌ انباري‌، سهل‌ بن‌ احمد ديباجى‌، دعلج‌ بن‌ احمد سجستانى‌ و ابوالمفضّل‌ شيبانى‌ را نام‌ برد (نجاشى‌، 62، 186، جم؛ طوسى‌، الغيبة، 21، الفهرست‌، 22، 42-43، جم، «مشيخة»، جم؛ ابن‌ ماكولا، 2/293-294).
از راويان‌ او نيز نجاشى‌، شيخ‌ طوسى‌، ابن‌ غضائري‌ و جعفر بن‌ محمد دوريستى‌ شايان‌ ذكرند (نجاشى‌، 87، 258-259، جم؛ طوسى‌، رجال‌، 450؛ عمادالدين‌ طبري‌، همانجا؛ تستري‌، 20: به‌ نقل‌ از رجال‌ منسوب‌ به‌ ابن‌ غضائري‌). گفتنى‌ است‌ كه‌ نجاشى‌ (ص‌ 87) در باب‌ توثيق‌ يا تضعيف‌ وي‌ سخنى‌ نگفته‌ و طوسى‌ (همانجا) نيز تنها او را به‌ كثرت‌ استماع‌ و روايت‌ حديث‌ وصف‌ كرده‌ است‌. به‌ گفتة نجاشى‌ (ص‌ 87) ابن‌ عبدون‌ علاوه‌ بر فقه‌ و حديث‌ در ادبيات‌ نيز تبحر داشته‌ و آن‌ را نزد استادان‌ بنام‌ عصر خود فراگرفته‌ بوده‌ است‌. آثاري‌ همچون‌ اخبار السيد بن‌ محمد (سيد اسماعيل‌ حميري‌)، تاريخ‌، تفسير خطبة فاطمة عليهاالسلام‌، عمل‌ الجمعة و الحديثين‌ المختلفين‌، به‌ ابن‌ عبدون‌ نسبت‌ داده‌ شده‌ (همانجا) كه‌ امروزه‌ نشانى‌ از آنها در دست‌ نيست‌. همچنين‌ ابن‌ ماكولا (2/294) از كتاب‌ فهرست‌ وي‌ ياد كرده‌ و افزوده‌ است‌ كه‌ نسخه‌اي‌ از آن‌ را ديده‌ كه‌ مفصل‌ نيز بوده‌ است‌. اين‌ كتاب‌ مورد استفادة طوسى‌ در الفهرست‌ (ص‌ 5، 133، جم) و نجاشى‌ در رجال‌ (ص‌ 110، 138، جم) قرار گرفته‌ است‌. طوسى‌ در امالى‌ (2/283-291) مجموعه‌اي‌ از احاديث‌ ابن‌ عبدون‌ را نقل‌ كرده‌، امّا روشن‌ نيست‌ آنها را از كدامين‌ اثر وي‌ برگرفته‌ بوده‌ است‌. نيز ابن‌ شهر آشوب‌ در مناقب‌ (2/111؛ قس‌: همان‌، 1/12، 4/57)، از يكى‌ از آثار ابن‌ عبدون‌ استفاده‌ كرده‌ است‌ كه‌ عنوان‌ آن‌ دانسته‌ نيست‌. كتابى‌ با عنوان‌ آداب‌ الحكماء نيز به‌ وي‌ نسبت‌ داده‌ شده‌ است‌ (نك: بغدادي‌، 1/73؛ آقابزرگ‌، 1/17؛ قس‌: حاجى‌ خليفه‌، 1/42).
مآخذ: آقابزرگ‌، الذريعة؛ ابن‌ حجر عسقلانى‌، احمد، تبصير المنتبه‌، به‌ كوشش‌ على‌ محمّد بجاوي‌ و محمد على‌ نجار، قاهره‌، 1383ق‌/1964م‌؛ ابن‌ شهر آشوب‌، محمد، مناقب‌ آل‌ ابى‌ طالب‌، به‌ كوشش‌ هاشم‌ رسولى‌ محلاتى‌، قم‌، چاپخانة علميه‌؛ ابن‌ ماكولا، على‌، الاكمال‌، حيدرآباد دكن‌، 1382ق‌/1963م‌؛ بغدادي‌، هديه‌؛ تستري‌، عبدالله‌، الضعفاء، نسخة خطى‌ كتابخانة آيت‌ الله‌ مرعشى‌، شم (2)155؛ جامع‌ الاخبار، منسوب‌ به‌ محمد بن‌ محمد شعيري‌، نجف‌، 1381ق‌/1962م‌؛ حاجى‌ خليفه‌، كشف‌؛ طوسى‌، محمد، الامالى‌، بغداد، 1384ق‌/1964م‌؛ همو، رجال‌، به‌ كوشش‌ محمد صادق‌ بحرالعلوم‌، نجف‌، 1381ق‌/ 1961م‌؛ همو، الغيبة، نجف‌، 1385ق‌؛ همو، الفهرست‌، به‌ كوشش‌ محمد صادق‌ بحرالعلوم‌، نجف‌، كتابخانة مرتضويه‌؛ همو، «مشيخة تهذيب‌ الاحكام‌»، همراه‌ تهذيب‌ الاحكام‌ طوسى‌، به‌ كوشش‌ حسن‌ خرسان‌، نجف‌، 1382ق‌/ 1963م‌؛ عمادالدين‌ِ طبري‌، محمد، بشارة المصطفى‌، نجف‌، 1383ق‌/1963م‌؛ نجاشى‌، احمد، رجال‌، به‌ كوشش‌ موسى‌ شبيري‌ زنجانى‌، قم‌، 1407ق‌.
حسن‌ انصاري‌
تايپ‌ مجدد و ن‌ * 1 * زا
ن‌ * 2 * زا