اِبْن‌ِ عَبْدُالدائِم‌، ابوالعباس‌ احمد بن‌ عبدالدائم‌ بن‌ نعمة بن‌ احمد مقدسى‌ فندقى‌ (575 - 668ق‌/1179-1270م‌)، ملقب‌ به‌ زين‌الدين‌، محدّث‌ و فقيه‌ حنبلى‌ و ناسخ‌. وي‌ در شام‌ در منطقة فندق‌ الشيوخ‌ِ نابلس‌ متولد شد و براي‌ استماع‌ حديث‌ و فراگيري‌ فقه‌ از بزرگان‌ سفرهاي‌ متعدّدي‌ كرد. از جمله‌ در دمشق‌ از يحيى‌ بن‌ محمود ثقفى‌ و ابومحمد عبدالرحمان‌ خِرَقى‌، در بغداد از مشايخى‌ همچون‌ ابوالفرج‌ ابن‌ جوزي‌ و ابوالفرج‌ عبدالمنعم‌ بن‌ عبدالوهاب‌ بن‌ كليب‌ و در مصر از ابوالقاسم‌ هبةالله‌ بن‌ على‌ بوصيري‌ حديث‌ شنيد (يونينى‌، 2/436؛ ابن‌ رافع‌، منتخب‌، 29-30). وي‌ همچنين‌ از ابوالفضل‌ طوسى‌ معروف‌ به‌ خطيب‌ موصل‌، ابوالفتح‌ ابن‌ شاتيل‌ و نصرالله‌ قزّاز اجازة روايت‌ دريافت‌ كرد (ابن‌ شاكر، 1/81) و از ابن‌ صدقة حرانى‌ صحيح‌ مسلم‌ را شنيد، و از موفق‌الدين‌ فقه‌ آموخت‌ (يونينى‌، 2/437؛ ذهبى‌، 3/318). جمع‌ كثيري‌ از سرزمينهاي‌ مختلف‌ براي‌ استماع‌ حديث‌ به‌ سوي‌ او شتافتند و كسان‌ بسياري‌ از او حديث‌ فراگرفته‌ و روايت‌ كرده‌اند كه‌ از آن‌ ميان‌ ابن‌ فرح‌ اشبيلى‌، قطب‌الدين‌ يونينى‌، ابن‌ تيميه‌، نجم‌الدين‌ ابن‌ صصري‌، تقى‌الدين‌ ابن‌ دقيق‌ العيد و شرف‌الدين‌ دمياطى‌ قابل‌ ذكرند (يونينى‌، 2/436؛ همو، وفيات‌، 1/220، 387، 410، 431؛ صفدي‌، 7/35، 286؛ براي‌ اطلاع‌ از نام‌ ديگر راويان‌ او (نك: ابن‌ رافع‌، وفيات‌، جم؛ صفدي‌، همانجا).
ابن‌ عبدالدائم‌ بسيار تند مى‌نوشت‌ و داراي‌ خطى‌ نيكو بود و رساله‌هاي‌ پراكنده‌ و كتابهاي‌ بزرگ‌ بسيار از جمله‌ تاريخ‌ دمشق‌ ابن‌ عساكر را به‌ خط خود نوشت‌ (ذهبى‌، يونينى‌، همانجاها؛ صفدي‌، 100). گفته‌ شده‌ كه‌ او با يك‌ نظر به‌ صفحه‌ آن‌ را مى‌نوشت‌، از اين‌ رو در نوشته‌هايش‌ اغلاط زيادي‌ به‌ چشم‌ مى‌خورد و فاقد دقت‌ لازم‌ بود (صفدي‌، همانجا). در اواخر عمر پس‌ از 50 سال‌ استنساخ‌ كتب‌ و 60 سال‌ آموختن‌ حديث‌، ناتوان‌ و نابينا گشت‌ و در دمشق‌ وفات‌ يافت‌ و در سفح‌ قاسيون‌ دفن‌ شد (ابن‌ شاكر، 1/81، 82؛ يونينى‌، همانجا).
آثار: به‌ گفتة ابن‌ رجب‌ (2/279) وي‌ مشيخه‌اي‌ براي‌ خود استخراج‌ كرده‌ و نيز تاريخى‌ براي‌ خود گردآورده‌ بود. نسخه‌اي‌ از مشيحة او در دست‌ است‌ (سيد، فهرس‌، 2(2)/142). از وي‌ كتابى‌ به‌ نام‌ فاكهة المجالس‌ و فكاهة المجالس‌ نيز برجاي‌ مانده‌ كه‌ گلچينى‌ از تاريخ‌ دمشق‌ ابن‌ عساكر است‌. مؤلف‌ در اين‌ گزينش‌ بيشتر جنبة ادبى‌ را در نظر داشته‌ است‌. نسخه‌اي‌ از اين‌ اثر به‌ خط مؤلف‌ در آكسفورد و دو نسخة ديگر در كتابخانة لاله‌لى‌ تركيه‌ و خزانة المجمع‌ العلمى‌ دمشق‌ موجود است‌ (منجد، 104؛ سيد، خطى‌، 1/504؛ مجلّة معهد، 1(1)/95).
مآخذ: ابن‌ رافع‌ سلامى‌، محمد، منخب‌ المختار، به‌ كوشش‌ عباس‌ عزاوي‌، بغداد، 1357ق‌/1938م‌؛ همو، الوفيات‌، به‌ كوشش‌ صالح‌ مهدي‌ عباس‌ و بشار عواد معروف‌، بيروت‌، 1402ق‌/1982م‌؛ ابن‌ رجب‌، عبدالرحمان‌، الذيل‌ على‌ طبقات‌ الحنابلة، به‌ كوشش‌ محمد حامد الفقى‌، قاهره‌، 1372ق‌/1953م‌؛ ابن‌ شاكر كتبى‌، محمد، فوات‌ الوفيات‌، به‌ كوشش‌ احسان‌ عباس‌، بيروت‌، 1971م‌؛ ذهبى‌، محمد، العبر، به‌ كوشش‌ سعيد بن‌ بسيونى‌ زعلول‌، بيروت‌، 1985م‌؛ سيد، فؤاد، فهرس‌ المخطوطات‌ المصورة، قاهره‌، 1954م‌؛ همو، خطى‌؛ صفدي‌، خليل‌، الوافى‌ بالوفيات‌، به‌ كوشش‌ احسان‌ عباس‌، بيروت‌، 1389ق‌/1969م‌؛ مجلة معهد المخطوطات‌ العربية، مصر، 1375ق‌/1955م‌؛ منجد، صلاح‌الدين‌، معجم‌المورخين‌الدمشقيين‌، بيروت‌، 1398ق‌/ 1978م‌؛ يونينى‌، موسى‌، ذيل‌ مرآة الزمان‌، حيدرآباد دكن‌، 1375ق‌/1955م‌.
سيمين‌ محقق‌
تايپ‌ مجدد و ن‌ * 1 * زا
ن‌ * 2 * زا