اِبْنِ شاذان، ابوعلى حسن بن احمد بن ابراهيم بن حسن بن محمد ابن شاذان بزاز (339- 425ق/950-1034م)، محدّث اشعري و حنفى بغدادي. او همچون پدر و برادرش، عبدالله، به علم حديث گرايش پيدا كرد و در نخستين گام، پدرش آموزش او را عهدهدار شد (ذهبى، سير، 17/416)، اما بعداً از استادان بىشماري بهره برد كه از آن جمله ابوعمرو عثمان بن احمد بن سماك، ابوبكر احمدبن سلمان بن حسن بن نجاد، ابوبكر احمد بن كامل بن خلف قاضى و عبدالباقى بن قانع قابل ذكرند (خطيب، 7/279؛ ذهبى، همان، 17/416-417). ابوعلى كلام اشعري را از ابوالعباس محمد بن احمد نقاش فراگرفت (ابن اثير 9/69؛ قس: ابن عساكر، 245). او به زودي در بغداد محدّث و متكلّمى مشهور و مورد اطمينان در نقل حديث شد و كسانى چون ابن رزقويه و ازهري و خطيب بغدادي او را ثقه و صدوق خواندهاند (خطيب، همانجا). وسعت علم و اشتهار ابوعلى مشتاقان فراوانى را گرد وي فراهم آورد. از جمله كسانى كه از او حديث آموختهاند، مىتوان ابوبكر احمد بن على خطيب بغدادي، ابواسحاق ابراهيم بن على شيرازي، ابوالمعالى محمد بن زيد علوي، ابوالحسن صابى، محمد بن هلال صابى غَرس النّعمه و ابومحمد جعفر بن احمد سراج را نام برد (سمعانى، 5/394؛ ابن جوزي، 9/7، 151؛ ذهبى، العبر، 2/342؛ ابن كثير، 12/134؛ ابن نجار، 93). ابن شاذان در علم قرائت نيز دستى داشته و ابن جزري (1/206) از ابوبكر ابن مقسم به عنوان شيخ او و از احمد بن حسن بن خيرون به عنوان راوي او در اين فن ياد كرده است. وي در بغداد درگذشت و پس از اداي نماز بر جنازة او كه خطيب بغدادي هم در آن حضور داشته است، در مقبرة بابالدير به خاك سپرده شد (خطيب، 7/280). آثار: ذهبى ( سير، 17/417) از دو اثر او تحت عناوين المشيخة الكبري و المشيخة الصغري ياد كرده كه نسخههاي آن در كتابخانة ظاهريه ( ظاهريه، 61 -62) موجود است؛ نيز رسالهاي تحت عنوان الافراد (همان، 60) و همچنين برخى از اجزاي حديثى ابن شاذان با عناوين مختلف در همان كتابخانه (همان، 60 -62) و نيز در كتابخانة دانشگاه ييل (نموي، شم موجود است. مآخذ: ابن اثير، الكامل؛ ابن جزري، محمد، غاية النهاية، به كوشش گ. برگشترسر، قاهره، 1352ق/1933م؛ ابن جوزي، عبدالرحمان، المنتظم، حيدرآباد دكن، 1359ق؛ ابن عساكر، على، تبيين كذب المفتري، بيروت، 1984م؛ ابن كثير، البداية؛ ابن النجّار، محمد، المستفاد من ذيل تاريخ بغداد، به كوشش ابن دمياطى، بيروت، 1971م؛ خطيب بغدادي، احمد، تاريخ بغداد، قاهره، 1349ق؛ ذهبى، محمد، سير اعلام النبلاء، به كوشش شعيب ارنؤوط و محمد نعيم عرقسوسى، بيروت، 1983م؛ همو، العبر، به كوشش محمد سعيد زغلول، بيروت، 1985م؛ سمعانى، عبدالكريم، الا´نساب، به كوشش عبدالرحمان بن يحيى المعلّمى، حيدرآباد دكن، 1966م؛ ظاهريه، خطى (حديث)؛ نيز: Nemoy, Leon, Arabic Manuscripts in the Yale Uniuersity Library, New Havan, 1956. على ميرانصاري تايپ مجدد و ن * 1 * زا ن * 2 * زا