اِبْن‌ِ بَزْري‌، زين‌الدين‌ جمال‌ الاسلام‌ ابوالقاسم‌ عمر بن‌ محمد بن‌ احمد بن‌ عكرمة جزري‌ (471-560ق‌/1078- 1165م‌)، فقيه‌ شافعى‌. ابن‌ بزري‌ اهل‌ جزيرة ابن‌ عمر - شهري‌ در شمال‌ موصل‌ (اكنون‌ در تركيه‌) كه‌ از آن‌ تا موصل‌ 3 روز راه‌ و محاط به‌ دجله‌ است‌ (ياقوت‌، 2/138) - و امام‌، فقيه‌، مفتى‌ و مدرس‌ آن‌ شهر بود (ابن‌ خلكان‌، 3/444- 445). بزري‌ منسوب‌ِ بزر به‌ معنى‌ استخراج‌ روغن‌ كتان‌ است‌ (ذهبى‌، سير، 20/352). وي‌ نخست‌ در جزيرة ابن‌ عمر فقه‌ را از شيخ‌ ابوالغنائم‌ محمد بن‌ فرج‌ سلمى‌ فارقى‌ كه‌ نزيل‌ جزيره‌ بود و نيز از دادري‌ فرا گرفت‌ (ابن‌ خلكان‌، همانجا؛ اسنوي‌، 1/258). وي‌ از دانش‌ عمويش‌ هم‌ بهره‌ور شد (همانجا). پس‌ به‌ بغداد سفر كرد و نزد كياي‌ هراسى‌ و امام‌ محمد غزالى‌ و برادرش‌ احمد غزالى‌ دانش‌ آموخت‌ و با ابوبكر شاشى‌ (چاچى‌) صاحب‌ كتاب‌ المستظهري‌ مصاحبت‌ داشت‌ و گروهى‌ از دانشمندان‌ را درك‌ كرد و از علم‌ آنان‌ سود جست‌ (ابن‌ خلكان‌، 3/444). آنگاه‌ به‌ جزيره‌ بازگشت‌ و به‌ تدريس‌ پرداخت‌ و مردم‌ از نقاط مختلف‌ به‌ او روي‌ آوردند (همو، 3/445). وي‌ در فقه‌ شافعى‌ يگانة روزگار بود (ابن‌ اثير، 11/321؛ ابوالفدا، 5/59).
ابن‌ بزري‌ كتاب‌ المهذب‌ شيخ‌ ابواسحاق‌ شيرازي‌ را شرح‌ و اشكالات‌ و اسماء رجال‌ آن‌ را بيان‌ و تفسير كرد و آن‌ را الاسامى‌ و العلل‌ من‌ كتاب‌ المهذب‌ ناميد (ابن‌ خلكان‌، 3/445). فتاوي‌ او نيز مشهور است‌ و سبكى‌ بعضى‌ از آنها را به‌ تفصيل‌ آورده‌ است‌ (7/252-253). ابن‌ بزري‌ 89 سال‌ عمر كرد و در جزيره‌ درگذشت‌ (ذهبى‌، العبر، 3/33؛ اسنوي‌، 1/258).
مآخذ: ابن‌ اثير، الكامل‌؛ ابن‌ خلكان‌، وفيات‌؛ ابوالفدا، المختصر فى‌ اخبار البشر، بيروت‌، 1380ق‌/1960م‌؛ اسنوي‌، عبدالرحيم‌، طبقات‌ الشافعية، به‌ كوشش‌ عبدالله‌ جبوري‌، 1390ق‌؛ ذهبى‌، محمد، سير اعلام‌ النبلاء، به‌ كوشش‌ شعيب‌ الا´رنؤوط و ديگران‌، بيروت‌، 1405ق‌/1985م‌؛ همو، العبر، بيروت‌، 1405ق‌/ 1985م‌؛ سبكى‌، عبدالوهاب‌، طبقات‌ الشافعية الكبري‌، به‌ كوشش‌ محمود محمد طناحى‌ و عبدالفتاج‌ محمد حلو، قاهره‌، 1383ق‌/1964م‌؛ ياقوت‌، بلدان‌. محمدآصف‌ فكرت‌ (رب) 24/7/76
ن‌ * 2 * (رب) 29/7/76