اِبْن‌ِ بانه‌، عمرو بن‌ محمد بن‌ سليمان‌ بن‌ راشد (د 278ق‌/891م‌)، خنياگر و موسيقى‌دان‌ معروف‌ به‌ روزگار عباسيان‌ و از موالى‌ قبيلة ثقيف‌ كه‌ به‌ مادرش‌ بانة القحطيه‌ منسوب‌ شد و ابن‌ بانه‌ شهرت‌ يافت‌. پدر او محمد از ديوانيان‌ بود و ممكن‌ است‌ كه‌ نياي‌ او سليمان‌ بن‌ راشد، همان‌ كسى‌ باشد كه‌ طبري‌ (3/740) از او به‌ عنوان‌ رئيس‌ ديوان‌ خراج‌ خراسان‌ در روزگار هارون‌الرشيد ياد كرده‌ است‌. ابن‌ بانه‌ نزد اسحاق‌ موصلى‌ و ابراهيم‌ بن‌ مهدي‌، موسيقى‌دانان‌ نامدار آن‌ روزگار خنياگري‌ آموخت‌. با اينهمه‌، مخالف‌ سرسخت‌ اسحاق‌ بود و مى‌گفت‌: اسحاق‌ موسيقى‌ را در نتيجة تلاش‌ و به‌ اجبار آموخته‌، در حالى‌ كه‌ خود وي‌ به‌ انگيزة علاقة طبيعى‌ و بدون‌ تكلف‌ با اين‌ هنر آشنا گشته‌ است‌ (ابوالفرج‌، 14/52). در عين‌ حال‌ اين‌ سخن‌ نيز از وي‌ نقل‌ شده‌ است‌ كه‌ اگر آنچه‌ اسحاق‌ موصلى‌ و ابراهيم‌ بن‌ مهدي‌ دربارة آن‌ گفت‌ و گو مى‌كنند موسيقى‌ باشد، ما از موسيقى‌ چيزي‌ نمى‌دانيم‌ (همو، 9/62، 14/52). وي‌ از نزديكان‌ ابراهيم‌ بن‌ مهدي‌ و طرفدار شيوة آوازه‌خوانى‌ نوين‌ او بود كه‌ سپس‌ به‌ مكتب‌ نوگرايان‌ موسوم‌ گشت‌ و ابراهيم‌ بن‌ مهدي‌ به‌ اين‌ شاگرد مغرور خويش‌ اقبالى‌ تمام‌ داشت‌.
گفته‌اند كه‌ عبدالله‌ بن‌ طاهر، خوانندگان‌ را گرد آورد تا آنان‌ را بيازمايد. سپس‌ بدره‌اي‌ از درهم‌ در پيش‌ نهاد تا از آن‌ كسى‌ باشد كه‌ نيك‌ از عهدة كار بيرون‌ آيد. هيچ‌ كس‌ نتوانست‌ چنانكه‌ ابن‌ طاهر را خوش‌ آيد بخواند. چون‌ نوبت‌ به‌ ابن‌ بانه‌ رسيد چنان‌ خواند كه‌ ابراهيم‌ بن‌ مهدي‌ از خوشى‌ گريست‌ و گفت‌: خداي‌ را، تو سزاوار آن‌ بدره‌اي‌، اگر ندادند، آن‌ را از مال‌ من‌ برگير. ابن‌ طاهر نيز كه‌ چنين‌ ديد آن‌ بدره‌ را به‌ ابن‌ بانه‌ داد. ابن‌ بانه‌ با آنكه‌ از نواختن‌ ساز و همنوازي‌ آگاهى‌ نداشت‌ و موسيقى‌دانى‌ متوسط شمرده‌ مى‌شد، در بديهه‌سرايى‌ و آوازخوانى‌ مهارت‌ و لطافتى‌ داشت‌ و معلمى‌ توانا بود و كتابى‌ در موسيقى‌ به‌ نام‌ مجرد يا مجرد الاغانى‌ برنگاشت‌. او شعر نيز مى‌سرود. ابياتى‌ از او در هجو طاهر بن‌ حسين‌ نقل‌ شده‌ است‌. ابن‌ بانه‌ از نديمان‌ خليفه‌ متوكل‌ بود و همو خانه‌اي‌ براي‌ ابن‌ بانه‌ در سامرا خريد و او از آن‌ پس‌، گاه‌ به‌ سامرا مى‌رفت‌ تا سرانجام‌ در همانجا درگذشت‌.
مآخذ: ابن‌ اثير، الكامل‌؛ ابن‌ خلكان‌، وفيات‌؛ ابن‌ نديم‌، الفهرست‌؛ ابوالفرج‌ اصفهانى‌، الاغانى‌، بيروت‌، 1970م‌، 14/52 - 55؛ طبري‌، تاريخ‌؛ نويري‌، احمد، نهاية الارب‌، قاهره‌، وزارة الثقافة و الارشاد و القومى‌، 5/21؛ نيز:
Farmer, H. G. History of Arabian music, London, 1973, pp. 157-158.
صادق‌ سجادي‌ (رب) 29/6/76
ن‌ * 2 * (رب) 20/7/76