اِبْنِ بابِويهْ، ابوعبدالله، حسين بن على بن حسين بن موسى بن بابويه قمى (زنده در 378ق/988م)، فقيه، محدث و متكلم شيعى. معلوم نيست زادگاه وي كجا بوده و در چه سالى متولد شده و يا درگذشته است. از آنجا كه پدرش على بن بابويه جزو برجستهترين فقها و محدثان عصر خويش بوده است، احتمالاً وي از مجلس درس پدر استفاده مىكرده است، به خصوص كه از پدرش نيز اجازة نقل حديث داشته (نجاشى، 50). او به كثرت نقل اخبار و روايات مشهور بود (طوسى، رجال، 466) و همچون برادرش شيخ صدوق از حافظة بسيار توانايى برخوردار بود و كسى جز صدوق با او برابري نمىكرد، چنانكه از شيخ طوسى در كتاب الغيبة - در حق او و شيخ صدوق - چنين نقل شده است: كه هيچ يك از علما و محدثان قم در حفظ روايات و اخبار همتاي آن دو نبودند (ص 188). ابن بابويه گفته است: در حالى مجلس درس داير كرده بودم كه بيش از 20 سال نداشتم و گاهى ابوجعفر محمد بن على اسود در مجلس درسم حاضر مىشد و چون حضورذهن و حاضرجوابى مرا در حلال و حرام امور شرعى مىديد، به سبب سن كمى كه داشتم، بسيار تعجب مىكرد (طوسى، الغيبة، 195). علماي امامى وي را ثقه و روايتش را مقبول دانستهاند (علامة حلى، 26). مشايخ و اساتيد او غير از پدرش عبارتند از: برادرش ابوجعفر محمد بن على بن بابويه معروف به شيخ صدوق (طوسى، رجال، 466-467). ابوجعفر محمد بن على اسود، عمران الصفار، علوية الصفار، حسين بن احمد بن على بن احمد بن ادريس (طوسى، الغيبة، 194، 243)، شيخ ابوجعفر محمد بن حسين نحوي (افندي، 2/149، به نقل از طبري در بشارة المصطفى ) و جعفر بن محمد بن مالك فزاري (آقابزرگ، 115). بسياري از علماي شيعه از او حديث نقل كردهاند كه عبارتند از: فرزندش حسن بن حسين (نوري، 3/466)، حسن بن محمد بن حسن قمى، صاحب كتاب تاريخ قم (قمى، 213)، حسين بن عبيدالله غضايري (نجاشى، همانجا)، على بن حسين بن موسى بن ابراهيم معروف به سيد مرتضى (طريحى، 112)، محمد بن حمزة حسينى مرعشى (افندي، همانجا). ابوالعباس احمد بن على بن نوح سيرافى بصري نيز با واسطه از او حديث نقل كرده است (طوسى، الغيبة، 226). دو كتاب التوحيد و نفى التشبيه (نجاشى، همانجا) و الرد على الواقفة (حر عاملى، 2/98)، به وي نسبت داده شده كه اثري از آنها در دست نيست. نجاشى (همانجا) به نقل از حسين بن عبيدالله گفته است كه حسين بن بابويه كتاب ديگري نيز دارد كه آن را براي صاحب بن عباد نوشته، اما ابن حجر (2/306) اين كتاب را همان نفى التشبيه دانسته است. مآخذ: آقابزرگ، الطبقات اعلام الشيعة، قرن 4، بيروت، 1403ق/1983م؛ افندي، عبدالله، رياض العلماء، به كوشش احمد حسينى و محمود مرعشى، قم، 1401ق/ 1981م؛ طريحى، فخرالدين، جامع المقال، به كوشش محمد كاظم طريحى، تهران، 1355ش؛ طوسى، محمد، رجال، نجف، 1961م؛ همو، كتاب الغيبة، به كوشش آقابزرگ تهرانى، تهران، مكتبة نينوي الحديثة؛ علامة حلى، حسن، خلاصة الاقوال، تهران، 1310ق/1892م؛ قمى، حسن، تاريخ قم، به كوشش سيد جلالالدين تهرانى، 1313ش؛ نجاشى، احمد، رجال، بمبئى، 1317ق/1899م؛ نوري، حسين، مستدرك الوسائل، تهران، 1318- 1321ق. علىاكبر ضيائى (رب) 9/6/76 ن * 2 * (رب)