اِبْن‌ِ سَيَّدِ النّاس‌، ابوبكر محمد بن‌ احمد بن‌ عبدالله‌ بن‌ محمد يحيى‌ يعمري‌ اشبيلى‌ (محرم‌ 597 - جمادي‌الثانى‌ 659/ اكتبر 1200- مة 1261)، فقيه‌، محدث‌، مورخ‌ و اديب‌ اندلسى‌.
اصل‌ او از اُبَّده‌ از نواحى‌ جيّان‌ بود كه‌ يعمريان‌ اندلسى‌ در آن‌ منطقه‌ زندگى‌ مى‌كردند (غبرينى‌، 291). وي‌ در حُجيره‌ از روستاهاي‌ اشبيليه‌ به‌ دنيا آمد و تحصيلات‌ خود را نزد پدر آغاز كرد و 15 سال‌ از او دانش‌ آموخت‌، شش‌ سال‌ و نيم‌ نيز از مادر بزرگ‌ پدريش‌ ام‌ّالعفاف‌ بهره‌ جست‌ (فروخ‌، 6/229-230). از ديگر مشايخ‌ وي‌، ابومحمد عبدالرحمان‌ بن‌ على‌ زهري‌، ابوالعباس‌ احمد بن‌ محمد بن‌ مقدام‌ رعينى‌، ابوحفص‌ عمر ابن‌ عبدالله‌ سلمى‌، ابو عمران‌ موسى‌ بن‌ حسين‌ قَيسى‌ زاهد و ابوذر مصعب‌ بن‌ محمد خُشَنى‌ را مى‌توان‌ نام‌ برد (غبرينى‌، 291-292). ذهبى‌ گفته‌ است‌: بنابر قولى‌ وي‌ قرائت‌ نافع‌ را از ابونصر بن‌ عظيمه‌ فراگرفته‌ است‌ (4/1450). برخى‌ از علماي‌ مشرق‌ همچون‌ قاضى‌ ابوالقاسم‌ عبدالصمد بن‌ محمد حَرَستانى‌ نيز به‌ وي‌ اجازة روايت‌ داده‌اند (همانجا؛ غبرينى‌، 293). ابن‌ سيدالناس‌ پس‌ از ترك‌ موطن‌ خود مدتى‌ در حُصْن‌ القصر به‌ تدريس‌ پرداخت‌ و سپس‌ براي‌ چندي‌ در بوُنينه‌ از روستاهاي‌ شَريش‌ به‌ تعليم‌ قرآن‌ پرداخت‌. پس‌ از 640ق‌ نخست‌ به‌ سبته‌ و پس‌ از آن‌ به‌ بجايه‌ رفت‌ و در آنجا به‌ تدريس‌ و امامت‌ و ايراد خطبه‌ در مسجد جامع‌ پرداخت‌، سرانجام‌ به‌ دعوت‌ مستنصر بالله‌ به‌ تونس‌ رفت‌ و به‌ تدريس‌ مشغول‌ شد و در همانجا نيز درگذشت‌ (غبرينى‌، 295؛ ذهبى‌، 4/1451؛ فروخ‌، 6/230).
گفته‌اند ابن‌ سيدالناس‌ 000 ،10حديث‌ را با اسانيد آن‌ از حفظ داشت‌ و چند برابر آنها را مذاكره‌ مى‌كرد (غبرينى‌، 294- 295). وي‌ در فقه‌، مذهب‌ ظاهري‌ داشت‌ و پيرو روش‌ ابوالعباس‌ نباتى‌ بود (ذهبى‌، همانجا). بابا تنبكتى‌ (ص‌ 229) و مخلوف‌ (ص‌ 194) او را مالكى‌ به‌ شمار آورده‌اند. از شاگردان‌ او در فقه‌ و حديث‌ ابومحمد بن‌ هارون‌ را مى‌توان‌ نام‌ برد. قاضى‌ عزالدين‌ شريف‌ نيز از او اجازه‌ داشته‌ است‌ (ذهبى‌، همانجا). غبرينى‌ هوشمندي‌ و دانش‌ گستردة ابن‌ سيدالناس‌ را ستوده‌ و او را استاد در علم‌ قرائات‌ و متبحر در حديث‌ خوانده‌ است‌ (ص‌ 294). او بجز حديث‌ و فقه‌ از فنون‌ ادبى‌ نيز اطلاع‌ داشت‌ و شعر نيكو مى‌گفت‌ و خطى‌ زيبا داشت‌ (همو، 295). در منابع‌ از او تنها يك‌ اثر با عنوان‌ بيع‌ اُمّهات‌ الاولاد ياد شده‌ است‌ (نك: ذهبى‌، همانجا) كه‌ نسخه‌اي‌ از آن‌ در دست‌ نيست‌.
مآخذ: باباتنبكتى‌، احمد، «نيل‌ الابتهاج‌»، در حاشية الديباج‌ المذهب‌ِ ابن‌ فرحون‌، قاهره‌، 1351ق‌؛ ذهبى‌، محمد، تذكرة الحفاظ، حيدرآباد دكن‌، 1333-1334ق‌؛ غبرينى‌، احمد، عنوان‌ الدراية، به‌ كوشش‌ عادل‌ نويهض‌، بيروت‌، 1969م‌؛ فروخ‌، عمر، تاريخ‌ الادب‌ العربى‌، بيروت‌، 1982م‌؛ مخلوف‌، محمد، شجرة النور الزكية، بيروت‌، 1350ق‌. بخش‌ علوم‌ قرآنى‌ و حديث‌
تايپ‌ مجدد و ن‌ * 1 * زا
ن‌ * 2 * زا