اِبْن‌ِ سُرَيْج‌، ابوالحسين‌ اسحاق‌ بن‌ يحيى‌ بن‌ سريج‌ نصرانى‌ (300- پس‌ از 377ق‌/913- پس‌ از 987م‌)، مشهور به‌ كاتب‌ نصرانى‌، از دانشمندان‌ و دبيران‌ سدة 4ق‌/10م‌. ياقوت‌ (6/87) نام‌ او را به‌ صورت‌ ابن‌ شُرَيْج‌ ضبط كرده‌ و اين‌ اشتباه‌ در آثار برخى‌ از مؤلفان‌ معاصر نيز راه‌ يافته‌ است‌ (نك: كحاله‌، 2/239). او در سال‌ تأليف‌ الفهرست‌ ابن‌ نديم‌ (377ق‌/987م‌) در قيد حيات‌ بوده‌ است‌. ابن‌ سريج‌ در كارهاي‌ ديوانى‌ دستى‌ توانا داشت‌ و از علم‌ نجوم‌ نيك‌ آگاه‌ بود. وي‌ ظاهراً در دستگاه‌ خلفاي‌ عباسى‌ سمت‌ دبيري‌ داشته‌ است‌ (ابن‌ نديم‌، 151؛ صفدي‌، 8/428). از زندگانى‌ او بيش‌ از اين‌ آگاهى‌ در دست‌ نيست‌. ابن‌ نديم‌ (همانجا) شماري‌ از آثار او را به‌ اين‌ شرح‌ نام‌ برده‌ است‌: كتاب‌ الخراج‌ الكبير كه‌ آن‌ را به‌ دو جزء و شش‌ منزل‌ تقسيم‌ كرده‌ بوده‌ است‌؛ كتاب‌ صناعة الخراج‌ الصغير؛ كتاب‌ عمل‌ المؤامرات‌ بالحضرة؛ كتاب‌ تحويل‌ سنى‌ المواليد كه‌ در حدود 100 ورق‌ داشته‌ است‌؛ كتاب‌ جمل‌ التاريخ‌. نام‌ اين‌ آثار را كسانى‌ همچون‌ ياقوت‌ (6/88) و صفدي‌ (همانجا) عيناً تكرار كرده‌اند. قلقشندي‌ از كتاب‌ ديگري‌ در نجوم‌ به‌ نام‌ مجموع‌ ابن‌ سريج‌ نام‌ برده‌ است‌ (1/475) كه‌ محتملاً بايد از همين‌ اسحاق‌ ابن‌ سريج‌ بوده‌ باشد. ظاهراً از نوشته‌هاي‌ او امروزه‌ اثري‌ در دست‌ نيست‌ (سزگين‌، و كسانى‌ كه‌ پس‌ از ابن‌ نديم‌ آثار او را معرفى‌ كرده‌اند، به‌ كتابهاي‌ ابن‌ سريج‌ دسترسى‌ نداشته‌ و به‌ نقل‌ اطلاعات‌ ابن‌ نديم‌ بسنده‌ كرده‌اند.
مآخذ: ابن‌ نديم‌، الفهرست‌؛ صفدي‌، خليل‌، الوافى‌ بالوفيات‌، به‌ كوشش‌ محمد يوسف‌ نجم‌، بيروت‌، 1391ق‌/1971م‌؛ قلقشندي‌، احمد، صبح‌الاعشى‌، قاهره‌، 1383ق‌؛ كحاله‌، عمر رضا، معجم‌المؤلفين‌، بيروت‌، 1951م‌؛ ياقوت‌، ادبا؛ نيز:
.
سيدعلى‌ آل‌داود
تايپ‌ مجدد و ن‌ * 1 * زا
ن‌ * 2 * زا