اِبْن‌ِ ساعاتى‌، ابوالعباس‌ مظفرالدين‌ احمد بن‌ على‌ بن‌ تغلب‌ (651 - 694ق‌/1253- 1295م‌)، فقيه‌، اصولى‌ و اديب‌ حنفى‌. برخى‌ نام‌ نياي‌ او را «ثعلب‌» آورده‌اند (لكنوي‌، 26). او از خاندانى‌ اهل‌ علم‌ برخاست‌. پدرش‌ على‌ عالم‌ نجوم‌ و هيأت‌ بود و احتمالاً ساعتى‌ كه‌ وي‌ بر سر در مدرسة مستنصرية بغداد ساخته‌ بود (سلامى‌، 36)، سبب‌ شهرت‌ او به‌ ساعاتى‌ و شهرت‌ فرزندش‌ به‌ ابن‌ ساعاتى‌ گرديد (قس‌: خوانساري‌، 1/325). اصل‌ آنان‌ از بعلبلك‌ لبنان‌ بود، اما احمد در بغداد زاده‌ شد و در همانجا رشد و كمال‌ يافت‌ (سلامى‌، 35) و دانش‌ و فقاهت‌ آموخت‌ و تا آنجا پيش‌ رفت‌ كه‌ پيشواي‌ بزرگ‌ عصر خويش‌ در فقه‌ حنفى‌ گرديد (لكنوي‌، همانجا). از جملة استادان‌ وي‌ از ابوالندي‌ معد بن‌ نصرالله‌ حراّنى‌ مى‌توان‌ نام‌ برد (سلامى‌، همانجا). ابن‌ ساعاتى‌ در مدرسة مستنصرية بغداد، حوزة درسى‌ براي‌ حنفيان‌ داشت‌ و عالمان‌ روزگارش‌ او را به‌ برتري‌ ستوده‌اند (يافعى‌، 4/227). و لكنوي‌ او را توثيق‌ كرده‌ است‌ (همانجا). ابوعبدالله‌ محمد بن‌ محمود اصفهانى‌ (د 688 ق‌/ 1289م‌) اصولى‌ و متكلم‌، او را ستايش‌ بسيار گفته‌ و بر ابن‌ حاجب‌ در دانش‌ و ادب‌ ترجيح‌ داده‌ است‌ (ابن‌ تغري‌ بردي‌، 1/400). ابن‌ ساعاتى‌ به‌ فصاحت‌ بيان‌ و زيبايى‌ خط نيز مشهور بوده‌ است‌ (يافعى‌، همانجا). زكى‌الدين‌ سمرقندي‌ و ناصرالدين‌ محمد در شمار كسانى‌ هستند كه‌ از وي‌ بهره‌ برده‌اند و نيز دخترش‌ فاطمه‌ نزد او فقه‌ آموخت‌ و بهره‌اي‌ فراوان‌ يافت‌ (لكنوي‌، 27). ابوحيان‌ نحوي‌ از او اجازة حديث‌ يافت‌ (سلامى‌، 36).
ابن‌ ساعاتى‌ تأليفاتى‌ در فقه‌ و اصول‌ و ادب‌ دارد كه‌ نسخه‌هاي‌ خطى‌ آنها در كتابخانه‌هاي‌ مختلف‌ جهان‌ موجود است‌ مانند: بديع‌النظام‌ فى‌ اصول‌ الفقه‌، مجمع‌ البحرين‌ و ملتقى‌ النيّرين‌، فرائض‌ و شرح‌ مجمع‌ البحرين‌ و ملتقى‌ النيرين‌ I/658) S, ؛ GAL, شورا، شم 1338؛ مركزي‌، 7/562 -563؛ مرعشى‌، 10/38).
مآخذ: ابن‌ تغري‌ بردي‌، المنهل‌ الصافى‌، به‌ كوشش‌ احمد يوسف‌ نجاتى‌، قاهره‌، 1956م‌؛ خوانساري‌، محمدباقر، روضات‌الجنات‌، تهران‌، 1386ق‌/1962م‌؛ سلامى‌، محمد، تاريخ‌ علماء بغداد، به‌ كوشش‌ عباس‌ عزاوي‌، بغداد، 1357ق‌؛ شورا، خطى‌؛ لكنوي‌، محمد عبدالحى‌، الفوائد البهية، بيروت‌، 1324ق‌؛ مرعشى‌، خطى‌؛ مركزي‌، خطى‌؛ يافعى‌، عبدالله‌، مرآةالجنان‌، حيدرآباد دكن‌، 1334-1339ق‌؛ نيز:
, S.
حسن‌ يوسفى‌ اشكوري‌
تايپ‌ مجدد و ن‌ * 1 * زا
ن‌ * 2 * زا