اِبْنِ حاج، ابوعبدالله محمد بن على بن عبدالله بن محمد، رياضى دان و
آشنا به علم الحيل (مكانيك)، اهل اشبيليه1 (د شعبان 714ق/ نوامبر 1314).
وي كه به امور و قواعد هندسى و ساخت و كاربرد ادوات جنگى سنگين آگاهى
داشت (ابن خطيب، 2/140؛ ابن قاضى، 288) در زمان ابويوسف منصور بن عبدالحق
مرينى به شهر فاس آمد و در آنجا با بهرهگيري از تجارب خود چرخ چاه (دولاب)
بزرگى براي ابويوسف ساخت كه دلوهاي متعددي داشت و مردم به تماشاي آن
مىرفتند (ابن خطيب، همانجا). در شهر سَلا نيز كارگاه (دارالصنعة) بزرگى تأسيس
كرد كه در آنجا كشتيهاي جنگى و تجارتى ساخته و تعمير مىشد و اين امر يكى از
كارهاي مهم دولت بنىمرين محسوب مىشود (ابن خطيب، همانجا؛ ناصري، 3/22).
ابن حاج بعد از مرگ پدرش به دربار دومين پادشاه بنىنصر، ابوعبدالله محمد
دوم نزديك شد و وزارت ابوالجيوش نصر بن محمد فرزند پادشاه را بر عهده گرفت،
اما از آنجا كه خود را طرفدار مسيحيان نشان مىداد و به شيوة آنان لباس
مىپوشيد و به سان آنان رفتار مىكرد، اندك اندك مردم از او روي گردان شدند
و چون سلطان از مقام خود كنارهگيري كرد، او نيز موقعيت خود را از دست داد.
وي در فاس جديد درگذشت (ابن خطيب، همانجا). از او هيچ گونه اثر علمى
شناخته نشده است.
مآخذ: ابن خطيب، محمد، الاحاطة، به كوشش محمد عبدالله عنان، قاهره، 1394ق/
1974م؛ ابن قاضى مكناسى، احمد، جذوة الاقتباس، رباط، 1973م؛ ناصري، احمد،
الاستقصاء، به كوشش جعفر ناصري و محمد ناصري، دارالبيضاء، 1952م.
سعيدالله قرهبگلو (رب) 21/2/77
ن * 2 * (رب) 10/3/77