اِبْنِ جَوصا، ابوالحسن احمد بن عمير بن يوسف بن موسى دمشقى (د 320ق/932م)، محدث. او مولاي بنى هاشم و به روايتى مولاي محمد بن صالح بن بيهس كلابى بود و در زمان خود از اركان حديث شمرده مىشد (ابن عساكر، 7/91). در شام و مصر به تحصيل حديث پرداخت (ذهبى، تذكره، 3/795)، چنانكه او را در شام برابر ابن عُقده در كوفه گفتهاند (ابن عساكر، 7/97). از مشايخ وي مىتوان از زبير بن بكار، ابوتقى هشام بن عبدالملك و محمد بن وزير (ابن ماكولا، 3/200؛ ابن عساكر، 7/91-92) و ابوجعفر احمد فارسى (ابن عساكر، 7/74) نام برد. از راويان مشهور وي كسانى مانند: سليمان بن احمد طبرانى (طبرانى، 1/16) و عبدالله بن عدي جرجانى (ابن عدي، 2/858) بنا به اظهار خودشان، و نيز ابو حاتم محمد بن حبّان بُستى و ابوبكر محمد بن ابراهيم بن مقري و ابوعلى حسين بن على نيشابوري قابل ذكرند (سمعانى، 3/414). ابن عساكر در تاريخ دمشق از 52 تن مشايخ و 24 تن راويان وي نام برده و چند حديث به واسطه از وي نقل كرده است (ص 77- 95). ياقوت نيز از تعداد كثيري از مشايخ و راويان وي نام برده است (1/615، 675، جم، 2/27، 33، جم، 3/120، 153، 281، 4/727، 859). برخى از رجاليان چون طبرانى وي را توثيق كرده (ذهبى، سير، 15/16) و برخى چون دارقطنى او را ضعيف شمردهاند (ابن عساكر، 7/98). از آثار او حديث ابن جوصاستكه جزئى از آن در كتابخانة ظاهريه (سواس، 298) موجود است. كتابى به نام مسند به او منسوب است كه زبيدي از آن نام برده است (4/277) و نيز موطأ، مالك را به روايت ابن وهب و ابن قاسم جمع كرده است (ذهبى، سير، 8/78). مآخذ: ابن عدي، عبدالله، الكامل فى ضعفاء الرجال، بيروت، 1405ق/1985م؛ ابن عساكر، على، تاريخ مدينة دمشق، به كوشش عبدالغنى الدقر و مطاع الطرابيشى، دمشق، دارالفكر؛ ابن ماكولا؛ على، الاكمال، حيدرآباد دكن، 1383ق/1963م؛ ذهبى، محمد، تذكرة الحفاظ، حيدرآباد دكن، 1332- 1334ق؛ همو، سير اعلام النبلاء، به كوشش شعيب ارنؤوط و ديگران، بيروت، 1404ق/1984م؛ زبيدي، تاج العروس؛ سمعانى، عبدالكريم، الانساب، به كوشش عبدالرحمان بن يحيى يمانى، حيدرآباد دكن، 1383ق/ 1963م؛ سواس، ياسين محمد، فهرس مجاميع المدرسة العمرية، كويت، 1408ق/ 1987م؛ طبرانى، سليمان، المعجم الصغير، به كوشش عبدالرحمان محمد عثمان، قاهره، 1388ق/ 1968م؛ ظاهريه، خطى؛ ياقوت، بلدان. سعيدالله قره بگلو (رب) 19/2/77 ن * 2 * (رب) 10/3/77