اِبْن‌ِ اَبى‌ سَري‌ِّ عَسْقَلانى‌، محمد بن‌ متوكل‌ بن‌ عبدالرحمان‌ بن‌ حسان‌ هاشمى‌ (د 238ق‌/852م‌)، محدث‌ و حافظِ مشهور فلسطينى‌ در سدة 3ق‌/9م‌. او به‌ دليل‌ شهرت‌ پدر يا پيوند خانوادگى‌ با خاندان‌ ابوعبدالله‌ بن‌ ابى‌ سري‌ حافظ عسقلانى‌ (ابن‌ حجر، تهذيب‌، 9/424) «ابن‌ ابى‌ سري‌» خوانده‌ شده‌ و نسبت‌ «هاشمى‌» به‌ سبب‌ وابستگى‌ خانواده‌اش‌ به‌ بنى‌ هاشم‌ بوده‌ است‌ (ابن‌ عساكر، 269). زادگاه‌ او شهر فلسطين‌ عسقلان‌ است‌. اين‌ شهر درسده‌هاي‌ نخستين‌ اسلامى‌، با توجه‌ به‌ موقعيت‌ جغرافيايى‌ و منطقه‌اي‌ خود، از اهميت‌ سياسى‌، اقتصادي‌، علمى‌ و فرهنگى‌ ويژه‌اي‌ برخوردار بود و از مراكز حفظ، تدوين‌ و نشر حديث‌ در جهان‌ اسلام‌ شمرده‌ مى‌شد. در اواخر سدة اول‌ هجري‌ با پيشگامى‌ و تلاش‌ برخى‌ از محدثان‌، مدرسه‌اي‌ براي‌ تربيت‌ محدثان‌ و ترويج‌ حديث‌ در عسقلان‌ بنياد نهاده‌ شد كه‌ تا سدة 4ق‌/10م‌ استادان‌ بسياري‌ از آن‌ برخاستند.
محمد چندي‌ در مكه‌، دمشق‌، حمص‌ و بصره‌ زيست‌ و حديث‌ آموخت‌. او از حافظان‌ حديث‌ روزگار خود بود، از محدثان‌ بنامى‌ چون‌ ابن‌ عُيّينه‌، معتمر بن‌ سليمان‌ (ابن‌ اثير، 2/136)، رديج‌ بن‌ عطيه‌، وليد بن‌ مسلم‌ (ابن‌ ابى‌ حاتم‌، 4/105)، فضيل‌ بن‌ عياض‌ (ذهبى‌، الكاشف‌، 3/93)، داوود بن‌ جراح‌ عسقلانى‌، شعيب‌ بن‌ اسحاق‌ دمشقى‌، ايوب‌ بن‌ سويد رملى‌، عبدلله‌ بن‌ نمير، محمد بن‌ يحيى‌ بن‌ قيس‌ مازنى‌، بقيه‌، رشدين‌ بن‌ سعد بصري‌، ملازم‌ بن‌ عمرويمامى‌، يحيى‌ بن‌ سعيد عطار حمصى‌ (ابن‌ حجر، تهذيب‌، 9/424)، عبدالله‌ بن‌ وهب‌، عبدالرزاق‌ بن‌ همام‌ (مزّي‌، 17/171)، زيدبن‌ ابى‌ الزرقاء (ذهبى‌، سير، 11/161) حديث‌ آموخته‌ و از آنان‌ حديث‌ نقل‌ كرده‌ است‌. كسانى‌ چون‌ ابوالعباس‌ محمدبن‌حسن‌ قتيبةعسقلانى‌بلخى‌ (د320ق‌/932م‌: سمعانى‌، 9/294)، محمد بن‌ عوف‌ حمصى‌، ابوزرعه‌ (ابن‌ ابى‌ حاتم‌، 4/105)، حسن‌ بن‌ سفيان‌ (ذهبى‌، الكاشف‌، 3/92)، ابوداوود (سيوطى‌، 209) و فرزند ابوداوود عبدالله‌ بن‌ محمد، ابراهيم‌ بن‌ يعقوب‌ جوزجانى‌، ذهلى‌، يعقوب‌ ابن‌ سفيان‌، عثمان‌ بن‌ خرزاد، بقى‌ بن‌ مخلد، محمد بن‌ عبدالله‌ بن‌ وضاح‌، ابوالاحوص‌ عكبري‌، ابراهيم‌ بن‌ هيثم‌ بلدي‌، احمد بن‌ عبدالله‌ بن‌ عبدالرحيم‌ بن‌ برقى‌، بكربن‌ سهل‌ دمياطى‌، جعفر بن‌ محمد فريابى‌ (ابن‌ حجر، تهذيب‌، 9/424)، على‌ بن‌ محمد جكانى‌ (ذهبى‌، تذكرة، 2/473) و محمد بن‌ عبدالوهاب‌ بن‌ ابى‌ حاتم‌ اسوانى‌ (ياقوت‌، 1/270) از محمد ابن‌ متوكل‌ روايت‌ كرده‌اند.
محمد از وثاقت‌ چندانى‌ برخوردار نيست‌. هرچند ابن‌ تغري‌ بردي‌ او را فاضل‌ و پارسا و از حافظان‌ بنام‌ خوانده‌ است‌ (2/292) و ابن‌ معين‌ و ابن‌ حبان‌ وي‌ را موثق‌ دانسته‌اند (صفدي‌، 3/86)، اما ابوحاتم‌ او را «ليّن‌ الحديث‌»، مسلمه‌ «كثير الوهم‌»، ابن‌ عدي‌ «كثير الغلط» (ذهبى‌، الكاشف‌، 3/93 و حاشيه‌) و ابن‌ وضاح‌ «كثير الحفظ و كثير الغلط» (ابن‌ حجر، تهذيب‌، 9/425) دانسته‌اند. محمد در عسقلان‌ درگذشت‌.
مآخذ: ابن‌ ابى‌ حاتم‌، عبدالرحمان‌، الجرح‌ و التعديل‌، حيدرآباد دكن‌، 1953م‌؛ ابن‌ اثير، اللباب‌، قاهره‌، 1356ق‌؛ ابن‌ تغري‌ بردي‌، النجوم‌؛ ابن‌ حجر عسقلانى‌، احمد، تهذيب‌ التهذيب‌، به‌ كوشش‌ عبدالوهاب‌ عبداللطيف‌، بيروت‌، 1975م‌؛ ذهبى‌، محمد، تذكرة الحفاظ، بيروت‌، داراحياءالتراث‌ العربى‌؛ همو، الكاشف‌، به‌ كوشش‌ عزت‌ على‌ عيد عطيه‌، 1972م‌؛ همو، سير اعلام‌ النبلاء، به‌ كوشش‌ شعيب‌ ارنؤوط و صالح‌ السّمر، بيروت‌، 1986م‌؛ سمعانى‌،عبدالكريم‌، الانساب‌، حيدرآباددكن‌، 1978م‌؛ سيوطى‌، جلال‌الدين‌، طبقات‌ الحفاظ، بيروت‌، دارالكتب‌ العلميه‌؛ صفدي‌، خليل‌، الوافى‌ بالوفيات‌، به‌ كوشش‌ ددرينگ‌، دمشق‌، 1953م‌؛ مزّي‌، يوسف‌، تهذيب‌ الكمال‌، نسخة توپكاپى‌ سراي‌، شم 6297؛ ياقوت‌، بلدان‌. حسن‌ يوسفى‌ اشكوري‌
تايپ‌ مجدد و ن‌ * 1 * زا
ن‌ * 2 * زا