اَبْرِ گُهَربار، منظومهاي ناتمام به فارسى در بحر متقارب، از شاعر بنام
هندوستان ميرزا اسدالله غالب (1212- 1285ق/1797- 1868م). اين اثر در واقع
مقدمهاي است بر يك مثنوي حماسى در شرح غزوات رسول اكرم (ص) كه شاعر در
نظر داشته است آن را در برابر شاهنامة فردوسى به تقليد از آن به انجام
رساند. اين منظومه شامل اين بخشهاست: حمد، مناجات، حكايت، نعت، معراج،
منقبت، مغنى نامه، ساقى نامه.
تعداد ابيات اين مثنوي را از 928 تا 100 ،1ذكر كردهاند. ظاهراً غالب سرودن
ابرگهربار را قبل از 1262ق/1845م و در اواسط عمر خود آغاز كرده و در اواخر عمر
آخرين ابيات آن را سروده است زيرا سيد احمدخان در آثار الصناديد (ص 76) كه
در 1264ق/1847م تأليف شده است، به ابرگهربار اشاره دارد. مقدمه و برخى از
ابيات منظومه و نيز سال نخستين چاپ آن (1281ق/1863م) كه همزمان با آخرين
سالهاي عمر غالب است، حاكى از آن است كه وي اين مقدار از منظومه را طى
ساليان دراز و به تدريج سروده است (نك: شيخ اصغر على، 73، 74). در بخشهاي
مختلف اين منظومه برخى مضامين كهنه و تكراري ديده مىشود كه ناشى از
طبيعت موضوع و پاي بندي شاعر به سنت مثنوي سرايى است، ولى بر روي هم
قسمتهاي مختلف آن نمودار خوبى است از چگونگى افكار اين شاعر در موضوعات
دينى، فلسفى و عرفانى. غالب در اين منظومه مهارت خود را هم در داستان
پردازي و بيان حماسى و هم در شعر عاشقانه (ساقى نامه) نشان مىدهد و خود را
با فردوسى و نظامى مقايسه مىكند، اما تقليد از اسلوب دشوار اين شاعران از
يك سو و پيري و ناتوانى از سوي ديگر موجب شد كه اين منظومه ناتمام بماند.
غالب در اين منظومه در بخش منقبت، خاندان نبوت و خصوصاً حضرت على (ع) را
ستايش مىكند و به آن حضرت ارادت تمام مىورزد.
ابرگهربار نخستين بار 5 سال قبل از مرگ شاعر در 1281ق/1863م در اكمل
المطابع دهلى به چاپ رسيد و پس از آن دو بار در كليات غالب و يك بار در
كليات فارسى غالب چاپ شده است.
مآخذ: احمد خان، آثار الصناديد، دهلى، 1847م؛ شيخ اصغر على، «مثنوي
ابرگهربار»، اورينتل كالج ميگزين، لاهور، شم 2، 3، 1958م، 34/71-106؛ غالب،
كليات (فارسى) به كوشش مرتضى حسين، فاضل لكهنوي، لاهور، 1967م، 1/318-412؛
نيز:
Edwards, Edward, A Catulogue of the Persian Printed Books in the British Museum,
London, 1922, P. 133
بخش ادبيات
تايپ مجدد و ن * 1 * زا
ن * 2 * زا