اَبْرِگُهَرْبار، منظومه‌اي‌ به‌ تقليد مخزن‌ الاسرار نظامى‌، سرودة ارشد برنابادي‌ هروي‌ (1025- ذيحجة 1114ق‌/1616- آوريل‌ 1703م‌). ارشد اين‌ مثنوي‌ را به‌ نام‌ عباسقلى‌ خان‌ بن‌ حسن‌ خان‌ بن‌ حسين‌ خان‌ شاملو حاكم‌ هرات‌ و بيگلربيگى‌ خراسان‌ در دوران‌ شاه‌ صفى‌ و شاه‌ عباس‌ ثانى‌ سروده‌ است‌ و ظاهراً نظم‌ آن‌ كمى‌ قبل‌ از حكومت‌ عباسقلى‌ خان‌ آغاز شده‌ و در اوايل‌ سالهاي‌ نخست‌ حكومت‌ او، پيش‌ از 1049ق‌/ 1639م‌ و به‌ تشويق‌ او پايان‌ يافته‌ است‌. اين‌ منظومه‌ با مقدمه‌اي‌ به‌ نثر و نظم‌ آغاز مى‌گردد و مشتمل‌ است‌ بر فصولى‌ در حمد خداوند، نعت‌ پيامبر (ص‌) و منقبت‌ امامان‌. شاعر اين‌ بخش‌ آخر را كه‌ در آثار نظامى‌، امير خسرو دهلوي‌، جامى‌ و ساير نظير گويان‌ مخزن‌ الاسرار ديده‌ نمى‌شود، وجه‌ تمايز كار خود شمرده‌ است‌ و بدان‌ فخر مى‌كند. در اين‌ منظومه‌ از ميرزا سعدالدين‌ محمد راقم‌ مشهدي‌، وزير خراسان‌ و عليقلى‌ خان‌ شاملو، برادر عباسقلى‌ خان‌ نيز ياد شده‌ است‌ و در ضمن‌ آن‌ داستان‌ جالبى‌ از قول‌ ميرزا سعدالدين‌، كه‌ وي‌ در سفر به‌ هند و در گُلكُندة دكن‌ آن‌ را از تاجري‌ شنيده‌ بوده‌، به‌ نظم‌ درآمده‌ است‌. اين‌ داستان‌ يك‌ بار در نشرية دانشكدة ادبيات‌ تبريز (1344ش‌) و بارديگر در مجلة آريانا (1347ش‌) و هر دوبار به‌ كوشش‌ احمد گلچين‌ معانى‌ به‌ چاپ‌ رسيده‌ است‌. از اين‌ مثوي‌ نسخه‌اي‌ در كتابخانة آستان‌ قدس‌ رضوي‌ به‌ شمارة 6546 موجود است‌ كه‌ در نيمة شعبان‌ 1091/اوت‌ 1680 به‌ خط نستعليق‌ كتابت‌ شده‌ و پس‌ و پيش‌ آن‌ ابياتى‌ از خسرو و شيرين‌ نظامى‌ و چندين‌ غزل‌ و قطعه‌ و رباعى‌ از ارشد به‌ خط كاتب‌ ديگري‌ آمده‌ است‌. شمارة ابيات‌ اين‌ منظومه‌ در نسخة مزبور نزديك‌ به‌ 2 هزار بيت‌ است‌. مايل‌ هروي‌ در منتخب‌ اشعار ميرزا ارشد هروي‌ چند بيت‌ از اين‌ منظومه‌ را از روي‌ نسخه‌اي‌ كه‌ در هرات‌ به‌ دست‌ آورده‌ منتشر كرده‌ است‌ (ص‌ 153- 155).
مآخذ: ارشد هروي‌، منتخب‌ اشعار ميرزا ارشد هروي‌، به‌ كوشش‌ مايل‌ هروي‌، تهران‌، 1348ش‌؛ گلچين‌ معانى‌، احمد، «ابرگهربار»، آريانا، س‌ 27، شم 280، كابل‌، 1347ش‌، ص‌ 27-33؛ همو، «ابرگهربار»، آستان‌ قدس‌، خطى‌، 7/188-192؛ همو، «ابرگهربار»، نشرية دانشكدة ادبيات‌ تبريز، س‌ 17، شم 4، 1344ش‌، ص‌ 490-500.
بخش‌ ادبيات‌
تايپ‌ مجدد و ن‌ * 1 * زا
ن‌ * 2 * زا