آيَةُ الْكُرْسى، آية 255 از سورة بقره، دومين سورة قرآن مجيد. برخى از
مفسران، آيات 256 و 257 از همين سوره را نيز به سبب ارتباط مفاهيم آنها با
مفاهيم آية 255، جزء آيةالكرسى دانستهاند. در قرآن مجيد تنها يك مورد از
«كرسى خداوند» خسن به ميان آمده و آن همين آية 255 سورة بقره است:
«وَسِعَ كُرْسيُهُ السَّمواتِ وَالاَرض: كرسى او به پهناي آسمانها و زمين
است». اشتهار اين آيه به «آيةالكرسى» نيز به همين جهت است.
اين آيه در زمان پيامبر اكرم (ص) نيز به آيةالكرسى معروف بوده است.
پيامبر فرموده است: با عظمتترين آيات قرآن آيةالكرسى است (سيوطى، جامع
الصغير، 1/47). سرور سخنها قرآن است و سرور قرآن سورة بقره است و سرور سورة
بقره آيةالكرسى است (همان، 2/35). اين آيه در ميان مسلمانان هميشه مورد
توجه و تعظيم خاصى بوده و علت آن است كه همة معارف و تعاليم اسلام بر
اساس «توحيد» استوار است و در آية الكرسى توحيد به جامعترين شكل و در نهايت
ايجاز و اختصار بيان شده است. در اين آيه هم ذات خداوند توصيف شده و هم
صفات و افعال او (غزالى، 56).
از مفاهيم متعدد اين آيه، دو مفهوم «قيوم» و «كرسى» بيش از هر مفهوم ديگر
توجه و ژرف نگري متفكران مسلمان را برانگيخته است و عارفان و فيلسوفان و
مفسران براي توضيح اين مفاهيم، مباحث مشروحى آوردهاند.
يكى از سنتهاي رايج در ميان مسلمانان اين است كه به هنگام ترك منزل، يا
در آستانة سفر و موارد مشابه آن براي مصون ماندن جان و مالشاناز
خطراتاحتمالى، آيةالكرسىمىخوانند و از خدا مىخواهند كه آنان را از حوادث بد
محفوظ بدارد. علت اين امر آن است كه در آيةالكرسى آمده است كه غنودگى و
خواب به ساحت خداوند راه ندارد و او آسمانها و زمين و همة موجودات را حفظ
مىكند.
خوانندة اين آيه از خدا مىخواهد كه اين حفظ عمومى را شامل وي نيز بگرداند.
مآخذ: سيوطى، جلالالدين، الجامع الصغير، قاهره، 1373ق؛ همو، الدر المنثور،
قم، 1404ق، 1/322، 2/2، 3؛ طباطبايى، محمدحسين، الميزان، بيروت، 1393ق،
2/328-341؛ غزالى، محمد، جواهر القرآن، قاهره، 1329ق؛ فخرالدين رازي، التفسير
الكبير، بيروت، داراحياء التراث العربى، 7/2-14.
محمد مجتهدشبستري