آلْوارْت، فون ویلهلم تئودور (1828-1909م)، خاورشناس آلمانی، متخصص زبان و ادب کهن عرب و فراهم آورندۀ یکی از مفصل‌ترین فهرستهای نسخه‌های خطی عربی. آلوارت در گرایفسوالت، شمال آلمان شرقی در کرانۀ دریای بالتیک، دیده به جهان گشود و در همین شهر نیز درگذشت. وی پس از مدتی کتابداری در دانشگاه گرایفسوالت، در 1861م به مقام استادی این دانشگاه رسید. او که به پژوهش در میراث کهن زبان و ادب عرب همت گماشته بود، به مراکز مهم خاورشناسی سفرهای بسیاری کرد و عمر خویش را در راه تحصیل، تدریس و معرفی فرهنگ و ادب شرق به‌ویژه ادب عرب گذراند. بر جلد دیوانهایی که منتشر می‌کرد نام خویش را وَلیمِ بن الوَرْدِ البروسی ضبط می‌کرد.
آثار: آلوارت کوشش و توان خود را وقف شناختن و شناساندن آثار نظم و نثر عربی کرد. عنایت خاصی به شعر جاهلی و ارجوزه‌های آن داشت و آنچه در این زمینه منتشر ساخت، از اعتبار ویژه‌ای برخوردار است. کارهای او دربارۀ شعر کهن عرب حکایت از تبحر وی در زبان و ادب عربی و ژرف‌بینی و شناخت او از متون شعر قدیم عرب دارد. باوجود گذشت حدود 80 سال از تاریخ نشر این آثار، هنوز از مراجع معتبر اهل پژوهش در زمینۀ ادب کهن عرب محسوب می‌شود. مهم‌ترین آثار او در این زمینه بدین شرح است: 1. «شعر و شاعری در عربی»، گوتینگتن، 1856م، شامل گفتارهایی دربارۀ شعر و فنّ شاعری نزد اعراب؛ 2. دیوان طَهمان الکِلابی، لیدن، 1858م؛ 3. الفخری فی الآداب السلطانیه، نوشتۀ محمدبن طباطبا معروف به ابن الطِقْطَقی (ح 660-709ق/1262-1309م)، گوتینگتن، 1860م. الفخری کتابی است به عربی در علم سیاست و تاریخ مختصری از دولتهای اسلامی؛ 4. دیوان ابی‌نُواس، گرایفسوالت، 1861م، شامل بخشی از سروده‌های حسن بن هانی حَکَمی اهوازی (ح 130 تا 145 ح 200ق/748 تا 762-816م)؛ 5. فتوح البلدان نوشتۀ احمدبن یحیی بلاذری (د 279ق/892م)، با همکاری میخائیل یان دخویه محقق هلندی (1836-1909م)، سه جزء، گرایفسوالت، 1863-1866م در لیدن منتشر ساخت؛ 6. العقد الثمین فی دواوین الشعراء الجاهلیین، گرایفسوالت، 1869م، لندن، 1870م، پاریس 1902م، شامل اشعار 6 شاعر نامدار عرب: نابغه، عَنْتَره، طَرَفَه، زُهَیر، عَلْقَمه و امرؤالقیس. این کتاب مقدمه‌ای به انگلیسی و ذیلی مشتمل بر فهرست نسخه‌های خطی عربی پاریس، لیدن و گوتا دارد؛ 7. «ملاحظاتی در باب اصالت شعر جاهلی عرب» ، گرایفسوالت، 1872م؛ 8. تاریخی بی‌عنوان، احتمالاً جزء یازدهم انساب الاشراف بلاذری، گرایفسوالت، 1883م؛ 9. «فهرست نسخه‌های خطی عربی کتابخانۀ سلطنتی برلین» در 10 جلد، به آلمانی، برلین، 1887-1899م. این اثر بزرگ‌ترین کار آلوارت و یکی از کامل‌ترین فهرستهای کتابهای خطی عربی به‌شمار می‌آید. فهرست آلوارت بیش از 10 هزار دست نوشتۀ عربی را معرفی می‌کند؛ 10. اشعار خلف الاحمر، گرایفسوالت، 1895م، شامل متن مصحِّح عربی همراه با ترجمه و شرح اشعاری از ابومحرز خلف بن حیّان معروف به الاحمر، ادیب، شاعر، و نقاد عرب، از پدر و مادری ایرانی، صاحب کتابهای جبال العرب و مقدمه فی النحو؛ 11. مجموع اشعارالعرب ، در 3 بخش: الف ـ الاصمعیّات، برلین، 1903م، شامل سروده‌های رؤبه (ح 65-145ق/685-762م) شاعر و لغت‌شناس اوایل دوران خلافت عباسیان. آلوارت اشعار این شاعر را، با حفظ وزن، به آلمانی ترجمه و در 1904 در برلین منتشر کرد.
مآخذ: بدوی، عبدالرحمن، موسوعه المستشرقین، صص 29-30؛ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، بیروت، 1984م، 5/106؛ عقیقی، نجیب، المستشرقین، 2/663، 664، 720، 721؛ الموسوعه العربیه المُیَسَّره، ص 203؛ نیز:
Brockhaus; Meyer; New Century Encyclopedia of Names, N. Y., 1954, vol. I; pearson, J. D., Leibrary Catalogue of the School of Oriental and African Studies, 1963, I/173.
مجدالدین کیوانی