آلِ عَطّار، از خاندانهای مشهور علمی و دینی شیعه در نجف، در سده‌های 12 و 13ق/18 و 19م. نیای بزرگ این خاندان، سید محمدبن علی بن سیف‌الدّین حسنی بغدادی به علت اقامت در محلۀ عطاران (داروسازان و داروفروشان) بغداد، به عطار شهرت یافته است. پس از آنکه سیدمحمد با فرزندانش از بغداد به نجف کوچید، بیش‌تر افراد این خاندان در این شهر ساکن شدند. معروف‌ترین چهرۀ آل عطار، سید احمدبن محمد (1128-1215ق/1716-1800م) است. وی در بغداد زاده شد (روایت دیگری نیز وجود دارد که بر پایۀ آن، سید احمد در نجف زاده شده است. نک‌ : آقابزرگ، طبقات اعلام الشیعه، 1/221). در کودکی به نجف رفت و در حوزۀ علمی این شهر ابتدا مقدمات علوم را فرا گرفت و سپس نزد علمای برجستۀ آن روزگار، از جمله شیخ محمدتقی دورقی، آقا محمدباقر بهبهانی، شیخ مهدی فتونی، سیدمهدی بحرالعلوم و شیخ جعفر کاشف الغطاء به کسب علم پرداخت و در فقه و اصول و نیز در ادبیات و حدیث و رجال تبحر یافت. همۀ استادان سیداحمد به سبب دانش و اخلاق و پارساییش به او علاقه داشتند، ولی او بیش‌تر با بحرالعلوم معاشر بود. کتابخانۀ شخصی سیداحمد از خزائن معتبر نجف شمرده می‌شد. برخی آثار او از این قرار است: التحقیق فی غایه التحقیق در اصول فقه (خطی)؛ ارجوزه فی الرجال (چاپ شده)؛ ریاض الجنان فی اعمال شهر رمضان (چاپ بغداد، 1332ق)؛ التحقیق فی الفقه و یک دیوان شعر با حدود 5000 بیت. اشعار او بیش‌تر در مدح اهل بیت رسول و نیز در ستایش یا رثای استادان و شخصیتهای برجستۀ عصر خویش است اما از هیچ یک از نسخه‌های خطی تألیفات وی اطلاعی در دست نیست.
شخصیت مهم دیگر آل عطار، سید محمدتقی بن حسن بن هادی بن احمد (د 1346ق/1928م) نبیرۀ احمدبن محمد است. وی نخست عطاری می‌کرد، اما از این کار روی گرداند و در طلب دانشهای دینی به سامرا رفت و نزد میرزا محمد تهرانی عسکری به فرا گرفتن مقدمات و سطوح فقه و اصول پرداخت. پس از آن در دروس خارج اساتید دیگر حضور یافت و به رغم آنکه کار تحصیل علم را دیر آغاز کرده بود، بر بسیاری از فضلای مجتهدین تفوق یافت. چنانکه ممکن بود به مرجعیت عام نیز برسد، اما اجل مهلتش نداد و در پنجاه و چند سالگی در نجف درگذشت. سید محمدتقی کلیه ابواب اصول و بسیاری از ابواب فقه را بر پایه استنباط خویش به رشتۀ تحریر درآورده است. از جمله آثار او، کتاب الخاتمه فی خلل الصلاه است که در 1344ق تألیف شده و 700 صفحۀ بزرگ را در بر می‌گیرد. آقابزرگ تهرانی نسخۀ دست‌نویس مؤلف را نزد فرزند وی سید جعفربن محمدتقی دیده است. جای کنونی این نسخه معلوم نیست.
مآخذ: آقابزرگ، الذریعه، 3/480، 7/131، 11/320-321؛ همو، طبقات اعلام الشیعه (القرن الثالث بعدالعشره)، مشهد، 1404ق، 1/113-114، 309-310، 3/130-135، 5/26؛ همان، القرن الرابع عشر، 1/252؛ امین، محسن، اعیان الشیعه، بیروت، 1403ق، 3/130-135، 5/26؛ حارثی، بهاءالدین، متن الرحمن، نجف، 1344ق، صص 129، 134؛ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، چ 2، 1/232؛ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، 2/131، 3/34، 208، 9/128؛ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانه الادب، تبریز، 1346ش، 4/5، 144، 8/472؛ موسوی اصفهانی، محمد مهدی، احسن الودیعه، بغداد، صص 4، 6.
بخش معارف