پِریلِپ (به ترکی: پرلپه)، شهر و استانی در جمهوری مقدونیه. استان پریلپ با 824‘1 کم‌ 2 مساحت و 464‘94 تن جمعیت(1383ش/2005م) در نواحی مرکزی مقدونیه واقع است و مرکز آن شهر تاریخی پریلپ است(«فرهنگ...1»؛ نیز نک‌: اطلس...).
شهر پریلپ در°41و´20 عرض شمالی و°21و´33 طول شرقی در شمال دشت حاصل‌خیز پلاگونیا در دامنه‌های رشته کوه بابونا واقع است. این شهر نام خود را از قلعه‌ای کوهستانی به همین نام، به معنی «مستقر برکوه»، گرفته است(«اطلس...2»، 140، فهرست؛ «پریلپ»، «مقدونیه...3»؛ EI2, VIII/310). پریلپ با 815‘73 تن جمعیت (1383ش/2005م) سومین شهر بزرگ مقدونیه است(«فرهنگ»؛ «پریلپ»، «اتاق...4») و از مراکز بازرگانی و کشاورزی این کشور به شمار می‌رود. تولید تنباکو و صنایع جانبی آن عمده‌ترین فعالیت اقتصادی در این شهر است و محصول تنباکوی آن یکی از بهترین انواع تنباکو به شمار می‌رود و بسیاری از کارخانه‌های سیگارسازی جهان در تولید محصولات خود از آن استفاده می‌کنند. نساجی و شراب‌سازی از دیگر صنایع پریلپ است(کلمبیا5؛ «پریلپ»، «اتاق»؛ افشار، 64).
پیشینۀ تاریخی: یافته‌های باستان‌شناسی، دیرینگی منطقۀ پریلپ را به سده‌های پایانی پیش از میلاد می‌رساند. همچنین این یافته‌ها حکایت از چیرگی رومیان و سپس بیزانسیها بر این منطقه دارد. با این وجود، برای نخستین‌بار از این شهر در فرامین باسیلیوس دوم، امپراتور بیزانس در 405ق/1014م یاد شده است. پریلپ تا اوایل سدۀ 7ق/13م، در قلمرو امپراتوری بیزانس باقی بود و پس از آن بر قلمرو پادشاهی دوم بلغار افزوده شد. سپس در قلمرو ووکاشین6 که در 767ق/1366م در پریلپ برتخت نشست و خود را شاه خوانده بود، درآمد(نک‌: «پریلپ»، «مقدونیه»؛ EI2، همانجا). اما دیری نپایید که ووکاشین در 1371م در جنگی که بر ضد عثمانیها ترتیب داده بود، شکست خورد و به هنگام فرار کشته شد و پس از او پسرش مارکو کرالیه‌ویچ7 برجای او نشست. او پریلپ را مرکز حکومت خود قرار داد و قلعۀ آن را بازسازی کرد که از آن پس به نام مارکووی کولی(قلعۀ مارکو) خوانده شد(اوزون چارشیلی، I/199؛ «پریلپ»، «مقدونیه»).
در 784ق/1382م، به روزگار سلطان مراد اول(حک‌ 761-792ق)، پریلپ توسط تیمورتاش پاشا به تصرف عثمانیان درآمد(حاجی‌خلیفه، 138؛ اولیاچلبی، 5/571؛ اوزون چارشیلی، I/175) و مارکو تا 797ق/1395م به عنوان پادشاه تحت‌الحمایۀ عثمانیان بر منطقۀ پریلپ حکومت کرد. در دورۀ سلطان محمدفاتح(حک‌ 855-866ق) گروههای بزرگی از ترکان مسلمان که بیشتر صنعتگر بودند، در دو کیلومتری پایین‌تر از شهر قدیمی، اسکان داده شدند. قدیمی‌ترین مسجد شهر که بنا بر کتیبۀ سردر آن در 881ق ساخته شده است، به همین دوره باز می‌گردد(EI2، همانجا).
اولیا چلبی که در سدۀ 11ق/17م از این شهر دیدار کرده، آن را شهری میانه‌حال با قلعه‌ای استوار، 10 محله و هزار خانۀ کاه‌گلی با باغچه‌های بزرگ وصف کرده است. بنا به گزارش او، هریک از محله‌های شهر دارای مسجدی بوده است که از میان آنها مسجد آلای‌بیک در بازار و نیز مسجد ارسلان‌پاشا از همه معروف‌تر بوده‌اند. افزون بر آن، شهر دارای مدرسه، تکیه، مکتب‌، خان(کاروان‌سرا) و حمامی بزرگ و نیز 200باب دکان بوده است و اهالی شهر بیشتر به کار ساخت اسباب‌بازی و چاقو اشتغال داشته‌اند و به سبب وجود شکارگاههای خوب در کوههای مجاور شهر، مردم آن به شکار علاقۀ بسیاری داشته‌اند. بنابر روایت اولیا چلبی در روزگار او بیشتر ساکنان پریلپ را صربها و بلغارها تشکیل می‌دادند و بسیاری از آنها به زبان بلغاری گفت‌وگو می‌کردند(5/571-572).
در سده‌های بعد با مهاجرت ترکان به این شهر، بافت جمعیتی شهر کاملاً دگرگون شد. بنا به گزارش سامی در اواخر سدۀ 13ق/19م بیشتر جمعیت 378‘18 تنی پریلپ را مسلمانان ترکی‌زبان تشکیل می‌داده‌اند. توصیفات سامی از این شهر که به روزگار او دارای 10 مسجد، 3 تکیه، 5 مدرسۀ علوم دینی، دو حمام، یک مدرسۀ متوسطه(رشدیه)، یک مدرسه ابتدایی، 7 مدرسۀ اسلامی، 6مدرسۀ ابتدایی برای مسیحیان، دو کلیسا و بازار مکاره‌ای پررونق بوده است(2/1500)، نشان از آبادانی پریلپ در اواخر دورۀ حضور ترکان بر آنجا دارد.
پریلپ در 1330ق/1912م به هنگام نخستین جنگ بالکان به تصرف صربها درآمد(EI2, VIII/312)و از آن جزئی از صربستان شد و پس از جنگ جهانی اول با شکل‌گیری پادشاهی یوگسلاوی در شمار شهرهای آن کشور درآمد. پس از جنگ جهانی دوم و تأسیس جمهوری فدرال یوگسلاوی در قلمرو جمهوری مقدونیه از جمهوریهای شش‌گانۀ فدارسیون یوگسلاوی به شمار آمد و در 1371ش/1992م با فروپاشی فدراسیون یوگسلاوی و استقلال جمهوری مقدونیه این شهر در زمرۀ شهرهای این کشور نوبنیان قرار گرفت. از آثار دیدنی برجای مانده در این شهر می‌توان به بقایای قلعۀ سنگی مارکووی کولی، صومعه‌هایی از روزگار بیزانسیها، مسجد قدیمی شهر، برج ساعت در بازار آن و دیوار کاروان‌سرای شهر که از آثار دورۀ عثمانیان به‌شمار می‌رود، یاد کرد(«پریلپ»، «مقدونیه»).
مآخذ: اطلس راهنمای کشورهای جهان، دفتر چهارم کشورهای اروپا، سازمان جغرافیایی وزرات دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، تهران، 1379ش؛ افشار، مسعود، مقدونیه، تهران، 1377ش؛ اولیاچلبی، سیاحت‌نامه، به کوشش احمد جودت، استانبول، 1315ق؛ حاجی‌خلیفه، تقویم التواریخ(ترجمه)، به کوشش هاشم محدث، تهران، 1376ش؛ سامی، شمس‌الدین، قاموس‌الاعلام، استانبول، 1406ق؛ نیز:
Britannica Atlas, Chicago, 1996; The Columbia Encyclopedia, 2001; EI2; »Prilep«, Economic Chamber of Macednia, www.mchamber.org.mk/www1/prilep.htm; »prilep«, Macedonia, faq. Macedonia.org/travel/cities/ prilep.html; UzunçarŞılı, İ. H., Osmanlı tarihi, Ankara, 1972; The World Gazetteer, www.world-gazetteer.com.
وهاب ولی





































1. The World… 2. Britannica… 3. »Prilep«, Macedonia. 4. »Prilep«, Economic… 5. The Columbia… 6. Vukašin 7. Marko Kiraliyevic