پالِمْبانْگ، مرکز استان سوماترا سلاتان(سوماترای جنوبی)در اندونزی. این شهر در °2و´ 55 عرض جنوبی و °104و ´45 طول شرقی در جنوب شرقی جزیرۀ سوماترا واقع است و دروخانۀ پرآب موسی1 از میان آن می‌گذرد. شبکه‌ای گسترده از آبرهه‌های کوچک و بزرگ از این رود جدا می‌شود و نقاط مختلف شهر را به یکدیگر متصل می‌سازد. زمینهای پست و باتلاقی پیرامون این شهر همواره به سبب بارانهای سیل‌آسا و طغیان رودخانۀ موسی در معرض سیلاب قرار دارد؛ به گونه‌ای که وضعیت بخشی از زندگی روزمرۀ مردم شهر شده است(«اطلس...2»، 132، فهرست؛ من در...، 125).
پالمانگ عمده‌ترین مرکز بازرگانی سوماترای جنوبی است و دادوستد قابل ملاحظه‌ای با بنادر مالزی، چین، تایلند و دیگر بنادر اندونزی دارد. افزون بر موقعیت بازرگانی، این شهر به سبب دارا بودن منابع نفتی از اهمیت بسزایی برخوردار است. مهم‌ترین محصولات صادراتی این شهر فرآورده‌های نفتی، کائوچو، رزین‌خام و دیگر محصولات جنگلی است. صنایع اصلی پالمبانگ، استخراج و پالایش نفت، کشتی‌سازی، تصفیۀ رزین، ظروف‌سازی و حکاکی روی چوب است(همان، 125، 128؛ هاردجونو، 237؛ بریتانیکا، VII/689).
پالمبانگ با 100‘507‘1 تن جمعیت(1383ش/2004م)که حدود 85٪ آن را مسلمانان تشکیل می‌دهند، پنجمین شهر بزرگ اندونزی و بزرگ‌ترین شهر جزیرۀ سوماترا به شمار می‌رود(«فرهنگ...3»؛ EI2).
پیشینۀ تاریخی: نخستین آگاهیها از پیشینۀ پالمبانگ به تاریخ پادشاهی بودایی سری ویجایه می‌رسد که آغاز آن را از 200 تا 500م تخمین زده‌اند(«سری ویجایه4»). ظاهراً پالمبانگ تا 416ق/1025م که توسط دزدان دریایی سواحل جنوبی هند مورد تاخت‌وتاز قرار گرفت، پایتخت این پادشاهی بود، ولی پس از این تهاجم به تدریج اهمیت خود را از دست داد و سرانجام، پایتخت پادشاهی به نواحی شمالی‌تر منتقل شد(«پالمبانگ5»). زائر بودایی چینی، ای ـ چینگ(ای ـ تسینگ)که در 51ق/671م از پالمبانگ دیدار کرده، آنجا را یکی از مراکز تعلیم آیین بودا و زبان سنسکریت معرفی کرده است(«اندونزی6»، تاریخ، پادشاهی...، هال، 42-43). پادشاهی سری ویجایه در 779ق/1377م، به دست پادشاهی ماجا پاهیت سرنگون، و پالمبانگ به قلمرو این پادشاهی افزوده شد(اندونزی...، 14، 16). پارامسوارا7 آخرین پادشاه سری‌ویجایه پس از شکست و فرار، در 816ق/1413م، پادشاهی مالاکار را بنیاد نهاد و چندی بعد به اسلام گروید(EI2؛ «سری ویجایه»).
نخستین نیای مسلمان سلاطین بعدی «دارالسلام پالمبانگ» اریه دمر(پس از اسلام آوردن: اریه‌دله= اریه عبدالله)است که در نیمۀ دوم سدۀ 9ق/15م اسلام آورد. سوسوهونان8 اریه کوسومه عبدالرحیم(1069-1118ق/1659-1706م)اولین فرمانروا از سلاطین دارالسلام پالمبانگ بود که عنوان سلطان یافت(EI2).
کمپانی هندشرقی هلند که در 1026ق/1617م مرکز تجارتی در پالمبانگ تأسیس کرده بود، در 1069ق/1659م به ساخت قلعه‌ای در آن شهر مبادرت ورزید(بریتانیکا، همانجا). در 1226ق/1811م سلطان محمود بدرالدین که از حضور هلندیها در قلمروش ناخشنود بود، به پشت‌گرمی نیروهای انگلیسی ـ که به تازگی بر جاوه چیره شده بودند ـ به واحدهای نظامی هلندی در پالمبانگ حمله برد و شماری از آنان را کشت، اما سلطان محمود بدرالدین با انگلیسیها نیز چندان موافق نبود، در نتیجه در 1812م نیروهای انگلیسی به پالمبانگ حمله کردند و دربار را غارت نمودند و برادر کوچک‌تر او را به نام سلطان احمدنجم‌الدین بر تخت نشاندند، اما اختلاف میان این دو برادر پایان نیافت و سرانجام هلندیها در 1821م نیرویی نظامی متشکل از 4 هزار تن نظامی به پالمبانگ حمله بردند و فرزند بزرگ سلطان احمدنجم‌الدین را که همنام پدرش بود، به سلطنت رساندند. در 1823م هلندیها پالمبانگ را تحت حاکمیت مستقیم خود درآوردند و برای سلطان نیز مستمری برقرار کردند و بدین ترتیب، استقلال این سلطان‌نشین مسلمان به پایان رسید(ریکلفس، 220).
در جنگ جهانی دوم این شهر به اشغال ژاپن درآمد، و در 1948-1950م پایتخت حکومت خودمختار سوماترای جنوبی گردید، تا آنکه رسماً در 1329ش/1950م به جمهوری اندونزی ملحق شد(بریتانیکا، همانجا؛ نیز نک‌: لگ، 79).
مآخذ: اندونزی گذشته و آینده، ادارۀ اطلاعات سفارت جمهوری اندونزی، تهران؛ ریکلفس، م. ک.، تاریخ جدید اندونزی، ترجمۀ عبدالعظیم هاشمی‌نیک، تهران، 1370ش؛ من در اندونزی بودم، ادارۀ اطلاعات سفارت جمهوری اندونزی، تهران، نیز:
Britannica, micropaedia, 1978; Britannica Atlas, Chicago, 1996; EI2; Hall, D. G. E., A History of South-East, Asia, London, 1964; Hardjono, J., Indonesia Land and People, Djakarta, 1970; »Indonesia«, Britannica, 2004; Legge, J. D., Indonesia, New Jersey, 1964; »Palembang«, Wikipedia, www.en.wikipedia.org/wiki/Palembang; »Srivijaya«, Wikipedia, www.en.wikipedia.org/wiki/Srivijaya; The World Gazetteer, www.world-gazetteer.com/d/d_id_ss.htm.
فریبا پات

1. Musi 2. Britannica… 3. The World… 4. »Srivijaya« 5. »Palembang« 6. »Indonesia« 7. Parameswara 8. Susuhunan