بِئْرمِیْمون، نام چاهی در حوالی مکه که قدمت آن به دورۀ جاهلی بازمی‌گردد و تا اوایل سدۀ 7ق مورد استفاده بوده است. محلی که این چاه در آن واقع بوده است، به درستی مشخص نیست. گروهی آن را در مکه، بین مسجدالحرام و حَجون و یا میان مکه و منیٰ دانسته‌اند(ابوعبید، 4/1285؛ طبری، 6/175) و عده‌ای نیز احتمال داده‌اند که بر سر راه مرالظهران(وادی فاطمۀ امروزی) قرار داشته است که درست نمی‌نماید(فاسی، شفاء...، 1/343). منابع کهن حفر این چاه را را به میمون‌بن‌حضرمی، برادر علاءبن‌حضرمی، والی بحرین(ازرقی، 440؛ ابن‌سعد، 4/359؛ ابوعبید، همانجا؛ یاقوت، 1/302؛ ذهبی، 1/262؛ فاسی، العقد...، 1/125؛ ابن‌فهد، عمر، 3/6)، و یا میمون‌بن‌قحطان صدفی ـ از فرزندان ابدبن‌اسودبن‌مالک‌صدف ـ نسبت داده‌اند(همدانی، صفة...، 129، 267).
به سبب شوری و سنگینی آب چاهها و کمیابی آب شیرین در مکه آب آشامیدنی بیشتر مردم این شهر از بئرمیمون تأمین می‌شده است(ازرقی، 70؛ اصطخری، 17؛ محمد، 4/88-89).
وصف این چاه در برخی اشعار عرب، حکایت از اهمیت آن در نزد اهالی مکه در دورۀ جاهلی و اسلام دارد(همدانی، الاکلیل، 2/48؛ یاقوت، همانجا). گروهی از مفسران از جمله محمدبن‌جبیر بر این باورند که آیۀ «قَل اَرَاَیتُم اِن اَصبَحَ ماؤُکُم غَوراً فَمَن یَأْتیکُم بِماءٍ مَعین» (مُلک/67/30)، اشاره به این چاه دارد و گروهی برآن‌اند که این آیه علاوه بر بئرمیمون به چاه زمزم نیز اشاره دارد(ابوعبید، همانجا؛ ازرقی، 440؛ همدانی، همان، 2/47-48).
به گزارش ازرقی سپاهیان اسلام در روز فتح مکه، پس از عبور از منطقۀ اذاخر، از کنار این چاه گذشتند و وارد مکه شدند(ص 492-493)، در حدود سال 130ق/748م، جنگی میان سپاهیان خلیفۀ اموی به فرماندهی عبدالملک‌بن‌محمدبن‌عطیه و نیروهای ابوحمزۀ خارجی ـ که مکه را در دست داشت ـ در نزدیکی بئرمیمون درگرفت و گروه بسیاری در این جنگ کشته شدند(خلیفه، 2/596؛ ابن‌فهد، عبدالغزیز، 1/294؛ عبدالغنی، 207). در 158ق، ابوجعفر منصور، خلیفۀ عباسی که قصد حج داشت، در نزدیکی این چاه درگذشت و همان‌جا دفن شد(دینوری، 385؛ یعقوبی، 2/388—389؛ بلاذری، 49؛ طبری، 8/107؛ مسعودی، 341؛ هروی، 89؛ ابن‌اثیر، 6/17).
نام بئرمیمون تا 604ق/1207م در منابع تاریخی دیده می‌شود. در این سال مظفرالدین کوکُبُری، حاکم اِریل به تعمیر و مرمت این چاه پرداخت(فاسی، شفاء، همانجا، العقد، 7/101؛ ابن‌فهد، عمر، همانجا). اما پس از آن در منابع تاریخی، نامی از بئرمیمون دیده نمی‌شود و به درستی معلوم نیست که پس از این تاریخ آیا نام این چاه تغییر یافته، و یا متروک شده است.
مآخذ: ابن‌اثیر، الکامل، ابن‌سعد، محمد، الطبقات الکبریٰ، بیروت، دارصادر؛ ابن‌فهد، عبدالعزیز، غایةالمرام باخبار سلطنة البلد الحرام، به کوشش فهیم محمد شلتوت، مکه، 1406ق/1986م؛ ابن‌فهد، عمر، اتحاف الوریٰ، به کوشش فهیم محمد شلتوت، مکه، 1403ق/1983م؛ ابوعبیدبکر، عبدالله، معجم ما استعجم، به کوشش مصطفیٰ سقا، بیروت، 1403ق/1983م؛ ازرقی، محمد، اخبار مکّه، به کوشش ووستنفلد، گوتینگن، 1275ق/1858م؛ اصطخری، ابراهیم، مسالک الممالک، به کوشش دخویه، لیدن، 1870م؛ بلاذری، احمد، فتوح‌البلدان، به کوشش دخویه، لیدن، 1866م؛ خلیفةبن‌خیاط، تاریخ، به کوشش سهیل زکار، دمشق، 1968م؛ دینوری، احمد، الاخبار الطوال، به کوشش عبدالمنعم عامر و جمال‌الدین شیال، قاهره، 1960م؛ ذهبی، محمد، سیراعلام النبلاء، به کوشش شعیب ارنؤوط و حسین اسد، بیروت، 1405ق/1985م؛ طبری، تاریخ؛ عبدالغنی، عارف، تاریخ امراء مکةالمکرمة، دمشق، 1413ق/1992م؛ فاسی، محمد، شفاءالغرام باخبار البلد الحرام، بیروت، دارالکتب العلمیه؛ همو، العقد الثمین، ج1، به کوشش محمدحامدفقی، ج7، به کوشش فؤاد سید، بیروت، 1406ق/1986م؛ قرآن کریم؛ محمدبن عبدالعزیز، الماء فی الفکر الاسلامی و الادب العربی، مراکش، 1417ق/1996م؛ مسعودی، علی، التنبیه و الاشراف، به کوشش دخویه، لیدن، 1893م؛ هروی، علی، الاشارات الیٰ معرفةالزیارت، به کوشش سوردل تومین، دمشق، 1953م؛ همدانی، حسن، الاکلیل، به کوشش محمدبن علی اکوع حوالی، قاهره، 1383ق/1963م؛ همو، صفة جزیرةالعرب، لیدن، 1884م؛ یاقوت، بلدان؛ یعقوبی، احمد، تاریخ، بیروت، 1960م.
محمدحسین اشرف