بیدار، نام 4 نشریه در ایران و افغانستان:
1. بیدار، روزنامه‌ای سیاسی ـ خبری به مدیریت عباسی خلیلی(1272-1350ش/1893-1972م) که در حوت (= اسفند) 1301ش/فوریۀ 1923م، به جای روزنامۀ اقدام که در دلو(= بهمن) همین سال توسط رئیس‌الوزا، مستوفی الممالک توقیف شده بود، منتشر شد. این روزنامه نیز پس از انتشار 4 شماره، به سبب ادامۀ تندرویهای عباس خلیلی، به دستور مستوفی‌الممالک توقیف شد(صدر هاشمی، 1/227، 2/38-39).
2. بیدار، روزنامه‌ای به صاحب امتیازی سیدعلی محمد آقازادۀ قمی که اجازۀ انتشار آن در 17جدی(=دی) 1301ش، از طرف شورای عالی معارف صادر شد(بیات، 2/367-368). هیچ یک از منابع از انتشار این روزنامه سخنی نگفته‌اند؛ و به نظر می‌رسد در حدّ همین اجازه‌نامه متوقف مانده باشد.
3. بیدار، هفته‌نامه‌ای سیاسی، اجتماعی و خبری که انتشار آن به مدیریت عبدالمهدی مجد نوایی در تابستان 1330ش، در تهران آغاز شد. عمر این هفته‌نامه کوتاه بود و ظاهراً بیش از چند شماره از آن منتشر نشد. این نشریه همانند برخی از نشریات دیگر در فاصلۀ سالهای 1329-1332ش/1950-1953م، به سبب اوضاع خاص سیاسی ـ اجتماعی، با تیراژ کم، عمر کوتاه و توزیع محدود منتشر می‌شد(صادقی نسب، 41؛ برزین، 97، 417؛ ایرانیکا، IV/241).
4. بیدار، هفته‌نامه‌ای(و بعداً، روزنامه‌ای) سیاسی و اجتماعی که در مزارشریف افغانستان، به زبان فارسی، با چاپ سنگی و به مدیریت عبدالعزیزخان در 4برگ منتشر می‌شد. این نشریه در ابتدای کار خود یعنی از اول حوت(= اسفند) 1300، با نام اتحاد اسلام، آغاز به کارکرد و دو هفته پس از آغاز سال سوم(15 حوت 1303) به بیدار تغییر نام داد، اما بار دیگر در حکومت چند ماهۀ حبیب‌الله‌خان، معروف به بچه سقا(1307ش/1929م)، با عنوان رهبر اسلام منتشر شد و پس از سقوط حبیب‌الله‌خان، بار دیگر به نام اصلی خود، یعنی بیدار بازگشت(آهنگ، 158، 160؛ صدر هاشمی، 2/39؛ ایرانیکا، همانجا).
بیدار در طول حیات خود افزون بر عبدالعزیزخان، سردبیران و مدیران دیگری مانند حافظ عبدالقیوم، میرزا ثاقب، نورمحمد، غلام‌حسن غزنوی، محمد حنیفه، عبدالصمد، میرحیدر و عبدالرحیم داشته است(آهنگ، 158).
بیدار از ابتدای نشر روزنامه‌ای خبری ـ محلی و اجتماعی بود، ولی پس از استقرار «جمهوری دموکراتیک افغانستان»، به عنوان روزنامۀ رسمی حکومت، به یک روزنامۀ خبری و سیاسی تبدیل شد(ایرانیکا، IV/241-242). زبان روزنامه از ابتدا فارسی بود، ولی پس از رسمیت یافتن زبان پشتو به عنوان یکی از زبانهای رسمی افغانستان(1314ش/1936م)، برخی از مطالب آن به پشتو نوشته می‌شد(همان، VI/242).
مآخذ: آهنگ، محمدکاظم، سیر ژورنالیسم در افغانستان، کابل، 1349ش؛ برزین، مسعود، شناسنامۀ مطبوعات ایران، تهران، 1371ش؛ بیات، کاوه و مسعود کوهستانی‌نژاد، اسناد مطبوعات، تهران، 1372ش؛ صادقی‌نسب، ولی‌مراد، فهرست روزنامه‌های فارسی، تهران، 1360ش؛ صدرهاشمی، محمد، تاریخ جراید و مجلات ایران، اصفهان، 1363ش؛ نیز:
Iranica.
علی میرانصاری