بوسَليك‌ ابوسليك‌، مقامى‌ از مقامهاي‌ 2 گانة موسيقى‌ قديم‌ ايران‌، دور سوم‌ از «ادوار مشهوره‌» صفى‌الدين‌، 35؛ مراغى‌، شرح‌...، 02، جامع‌...، 27، مقاصد...، 5 و دايرة بيست‌ و هفتم‌ از «ادوار كثيره‌» صفى‌الدين‌، 36؛ مراغى‌، شرح‌، 02- 04. در برخى‌ از رساله‌هاي‌ موسيقى‌، بوسليك‌ مقام‌ دوم‌ از مقامات‌ گانه‌ فرصت‌، 6، و در برخى‌ مقام‌ دوم‌ از مقامهاي‌ گانة فيثاغورس‌ دانسته‌ شده‌ است‌. در وجه‌ تسمية آن‌ مى‌گويند: بوسليك‌ نام‌ غلام‌ فيثاغورس‌ بوده‌ كه‌ در اين‌ پرده‌ به‌ زبان‌ تركى‌ «سرود مى‌گفته‌» است‌ آملى‌، /02؛ كوكبى‌، 9؛ برخى‌ نيز آن‌ را نام‌ خاتون‌ يكى‌ از خلفا دانسته‌اند عبدالمؤمن‌، 15؛ همچنين‌ در شعري‌ بوسليك‌ برآمده‌ از نالة شخصى‌ به‌ نام‌ بابا عمر دانسته‌ شده‌ است‌ «رساله‌...»، 93.
از «پردة بوسليك‌» در قابوسنامه‌ اثر عنصرالمعالى‌ كيكاووس‌ بن‌ اسكندر تأليف‌: 75ق‌/082م‌، و نيز در ديوان‌ شمس‌ اثر جلال‌الدين‌ محمد مولوي‌ د 72 ق‌/273م‌ ياد شده‌، همچنين‌ علاء منجم‌ در رسالة اشجار و اثمار تأليف‌: ح‌ 79-91ق‌/280-292م‌ پردة بوسليك‌ را در شمار پردة اصلى‌ دانسته‌ است‌ نك: پورجوادي‌، 7. محمدبن‌ محمود بن‌ محمد نيشابوري‌ در رسالة موسيقى‌ خويش‌ كه‌ ظاهراً آن‌ را در اوايل‌ قرن‌ ق‌/2م‌ نگاشته‌، «بوسلك‌» را نهمين‌ پرده‌ از پرده‌هاي‌ 2گانه‌، و نگارين‌ را نيز چهارمين‌ شعبه‌ از شعبه‌هاي‌ گانه‌ و برخاسته‌ از بوسلك‌ و اصفهان‌ دانسته‌ است‌ نك: همو، 2. وي‌ همچنين‌ علم‌ موسيقى‌ را مشتمل‌ بر 8 بانگ‌، و بوسلك‌ را يك‌ بانگ‌ و نيم‌ و برخاسته‌ از «شيب‌ نهاوند» مى‌داند همو، 1-4. در برخى‌ از رسالات‌ موسيقى‌ پس‌ از سدة 0ق‌/6م‌ مقام‌ بوسليك‌ شامل‌ بانگ‌ ذكر شده‌ است‌ مثلاً نك: عبدالمؤمن‌، 1 كه‌ فرصت‌ اين‌ اطلاق‌ را در عهد خود متروك‌ مى‌داند ص‌ 2.
در باب‌ فواصل‌ و گردش‌ نغمات‌ بوسليك‌ و ارتباط آن‌ با ديگر نغمات‌ همو، 5؛ فرصت‌، 0 و نيز در تأثير مقام‌ بوسليك‌ بر طبقات‌، نژادها و اقوام‌ مختلف‌، ارتباط آن‌ با پرندگان‌ و حيوانات‌ و جنبه‌هاي‌ موسيقى‌ - درمانى‌ آن‌ مراغى‌، شرح‌، 77؛ عبدالمؤمن‌، 8، 2؛ فرصت‌، 5، 6 و همچنين‌ پيوند بوسليك‌ با افلاك‌ و بروج‌ و فصول‌ و اوقات‌ شبانه‌ روز غزنوي‌، 33؛ كوكبى‌، 02؛ عبدالمؤمن‌، 8؛ فرصت‌، 5 در رسالات‌ قديم‌ مطالب‌ مفصلى‌ ذكر شده‌ است‌.
صفى‌الدين‌ ارموي‌ ابعاد مقام‌ بوسليك‌ را «ب‌ ط ط ب‌ ط ط ط»، و نغمات‌ آن‌ را «ا ب‌ ه ح‌ ط يب‌ يه‌ يح‌» ذكر كرده‌ ص‌ 25، 75 كه‌ حسينعلى‌ ملاح‌ آن‌ را به‌ نت‌ امروزي‌ چنين‌ ص‌ :
و مهدي‌ بركشلى‌ آن‌ را از مبناي‌ نت‌ سُل‌ چنين‌ نوشته‌ است‌ ص‌ 9:
بوسليك‌ داراي‌ دو شعبه‌ با نامهاي‌ عشيران‌ و صباست‌ مراغى‌، همان‌، 03- 08 كه‌ عشيران‌ را از نرمى‌ آن‌، و نوروز صبا را از بلندي‌ آن‌ گرفته‌اند كوكبى‌، 1 -2؛ غزنوي‌، 27. بوسليك‌، عشاق‌ و نوا داراي‌ اشتراك‌ نغماتند مراغى‌، جامع‌، 50، مقاصد، 9، مگر در مبدأ كه‌ اختلاف‌ آنها چنين‌ نمايه‌اي‌ دارد كيانى‌، مبانى‌...، 07:
ط ب‌ ط ط ب‌ ط ط پردة عشاق‌
ط ط ب‌ ط ط ب‌ ط پردة نوا
ط ط ط ب‌ ط ط ب‌ پردة بوسليك‌
در موسيقى‌ دستگاهى‌ امروز، بوسليك‌ گوشه‌اي‌ است‌ در دستگاه‌ نوا همو، هفت‌ دستگاه‌...، 7؛ مشحون‌، 10، 20، 28؛ ستايشگر، 61 و در رديف‌ موسى‌ معروفى‌ از مبناي‌ نت‌ِ سل‌ نوشته‌ شده‌، و علينقى‌ وزيري‌ آن‌ را به‌ نت‌ امروزي‌ چنين‌ نوشته‌ است‌ /54- 55:
در رديف‌ موسيقى‌ ايران‌ گوشة بوسليك‌ اگرچه‌ فقط در دستگاه‌ نوا اجرا مى‌شود، اما ساختار مايگى‌ مُدال‌ آن‌ شبيه‌ به‌ شور است‌ فرهت‌، .(86 فرهت‌ انگارة ملوديك‌ اصلى‌ گوشة بوسليك‌ را چنين‌ نغمه‌نگاري‌ كرده‌ است‌ همانجا:
بوسليك‌ به‌ عنوان‌ يكى‌ از مقامات‌ موسيقى‌ امروزه‌ نيز در برخى‌ از فرهنگهاي‌ موسيقايى‌ جهان‌ اسلام‌ رواج‌ دارد. بوسليك‌ شعبه‌اي‌ در موسيقى‌ مقامى‌ آذربايجان‌ محسوب‌ مى‌شود زُهرابُف‌، /69، اگرچه‌ مير محسن‌ نواب‌ نيز در رسالة وضوح‌ الارقام‌ از آن‌ به‌ عنوان‌ يكى‌ از 2 مقام‌ اصلى‌ در موسيقى‌ آذربايجان‌ نام‌ برده‌ است‌ ناروديتسكايا، .(46 مقام‌ بوسليك‌ در كشورهاي‌ عربى‌ نيز اجرا مى‌شود مسعوديه‌، 15. در موسيقى‌ عرب‌ و تركيه‌، براساس‌ نظام‌ 8 نغمه‌اي‌ در هنگام‌ يا اكتاو مضاعف‌ كه‌ براي‌ هر نغمه‌ نامى‌ قائلند، اگر نخستين‌ نغمه‌ را كه‌ «يكاه‌» يك‌ گاه‌ ناميده‌ مى‌شود، «سُل‌» فرض‌ كنيم‌، نوزدهمين‌ نغمه‌ مى‌ بوسليك‌ ناميده‌ مى‌شود سيگنل‌، 9 -8 º ÊæãÇ¡ .26 در موسيقى‌ عرب‌ مقام‌ بوسليك‌ از متعلقات‌ مقام‌ نهاوند محسوب‌ مى‌شود كه‌ حركات‌ ملوديك‌ نزولى‌ با فواصل‌ دوم‌ «بزرگ‌، كوچك‌، بزرگ‌» در جهت‌ سير به‌ نغمة خاتمه‌ يا «قرار» از ويژگيهاي‌ گردش‌ نغمات‌ آن‌ است‌ همو، .(32 همچنين‌ در موسيقى‌ عثمانى‌ و موسيقى‌ كلاسيك‌ تركيه‌ نيز مقام‌ پوسليك‌ يا بوسليك‌ يكى‌ از مقامات‌ اصلى‌ محسوب‌ مى‌شود سيگنل‌، 4 º ÝáÏã䝡 .(226 شيخ‌ عبدالعزيز در رسالة رموز موسيقى‌ به‌ تبيين‌ مبانى‌ نظري‌ صوفيانة موسيقى‌ در موسيقى‌ كلاسيك‌ كشمير پرداخته‌، و 2 تهات‌ گام‌ يا نردبان‌ صوتى‌ را با الهام‌ از موسيقى‌ شمال‌ هند و براساس‌ 2 مقام‌ مقام‌ اصلى‌ و مقام‌ فرعى‌، سازمان‌دهى‌ كرده‌ است‌؛ وي‌ «تهات‌ بوسليك‌» را در شمار مقامات‌ اصلى‌ دانسته‌ است‌ پاخلچيك‌، .(117
مآخذ: آملى‌، محمد، نفائس‌ الفنون‌، به‌ كوشش‌ ابوالحسن‌ شعرانى‌، تهران‌، 379ق‌؛ بركشلى‌، مهدي‌، «شرح‌ رديف‌ موسيقى‌ ايران‌»، رديف‌ هفت‌ دستگاه‌ موسيقى‌ ايران‌، به‌ كوشش‌ موسى‌ معروفى‌، تهران‌، 352ش‌؛ پورجوادي‌، اميرحسين‌، «رسالة موسيقى‌ محمدبن‌ محمودبن‌ محمد نيشابوري‌»، معارف‌، تهران‌، 374ش‌، شم و ؛ «رسالة موسيقى‌ گمنام‌ دوازده‌ مقام‌...»، سه‌ رساله‌ در موسيقى‌ قديم‌ ايران‌، به‌ كوشش‌ منصوره‌ ثابت‌زاده‌، تهران‌، 382ش‌؛ زُهرا بُف‌، رامز، موقام‌ موسيقى‌ مقامى‌ آذربايجان‌، ترجمة علاءالدينى‌ حسينى‌، تهران‌، 378ش‌؛ ستايشگر، مهدي‌، واژه‌نامة موسيقى‌ ايران‌ زمين‌، تهران‌، 374ش‌؛ صفى‌الدين‌ ارموي‌، الادوار، به‌ كوشش‌ غطاس‌ عبدالملك‌ خشبه‌ و محمود احمد حفنى‌، قاهره‌، 986م‌؛ عبدالمؤمن‌ بن‌ صفى‌الدين‌، بهجت‌ الروح‌، به‌ كوشش‌ ه. ل‌. رابينو، تهران‌، 346ش‌؛ غزنوي‌، عبدالرحمان‌، «رساله‌»، سه‌ رساله‌ در موسيقى‌ قديم‌ ايران‌، به‌ كوشش‌ منصوره‌ ثابت‌زاده‌، تهران‌، 382ش‌؛ فرصت‌، محمد نصير، بحورالالحان‌، بمبئى‌، 332ق‌؛ كوكبى‌ بخارايى‌، نجم‌الدين‌، «رساله‌»، سه‌ رساله‌ در موسيقى‌ قديم‌ ايران‌، به‌ كوشش‌ منصوره‌ ثابت‌زاده‌، تهران‌، 382ش‌؛ كيانى‌، مجيد، مبانى‌ نظري‌ موسيقى‌ ايران‌، تهران‌، 377ش‌؛ همو، هفت‌ دستگاه‌ موسيقى‌ ايران‌، تهران‌، 371ش‌؛ مراغى‌، عبدالقادر، جامع‌ الالحان‌، به‌ كوشش‌ تقى‌ بينش‌، تهران‌، 366ش‌؛ همو، شرح‌ ادوار، به‌ كوشش‌ تقى‌ بينش‌، تهران‌، 370ش‌؛ همو، مقاصد الالحان‌، به‌ كوشش‌ تقى‌ بينش‌، تهران‌، 344ش‌؛ مسعوديه‌، محمدتقى‌، مبانى‌ اتنوموزيكولوژي‌، تهران‌، 365ش‌؛ مشحون‌، حسن‌، تاريخ‌ موسيقى‌ ايران‌، تهران‌، 373ش‌؛ ملاح‌، حسينعلى‌، «شرحى‌ بر رسالة موسيقى‌ جامى‌»، مجلة موسيقى‌، 345ش‌، شم 03؛ وزيري‌، علينقى‌، آوازشناسى‌ نظري‌ موسيقى‌ ايران‌، تهران‌، 313ش‌؛ نيز:
, H., The Dastg ? h Concept in Persian Music, Cambridge, 1990; Feldman, W., Music of the Ottoman Court: Makam, Composition and the Early Ottoman Instrumental Repertoire, Berlin, 1996; Naroditskaya, I., Song from the Land of Fire: Continuity and Change in Azerbaijanian Mugham, New York / London, 2002; Pacholczyk, J. M., W= fy ? na M = s / q / : The Classical Music of Kashmir, Berlin, 1996; Signell, K. L., Makam: Modal Practice in Turkish Art Music, New York, 1986; Touma, H. H., The Music of the Arabs, Portland / Cambridge, 2003.
منصوره‌ ثابت‌زاده‌