بَلَديّه، نامچند روزنامهو مجلة خبريكهدر فاصلة سالهاي325 تا 358قدر
شهرهايتهران، اصفهان، تبريز، رشتو هراتمنتشر مىشد.
ايننشرياتبهترتيبتاريخانتشار اينهاست:
. بلديهتهران، 325ق/907م، روزنامهايخبريكهبا امتياز مرتضىموسويدزفولىو
مديريتابوالقاسمخانهمدانىآغاز بهانتشار كرد صدرهاشمى، /7؛ براون، .56 اولين
شمارة آن 0 روز پيش از تصويب قانون بلديه 0 ربيعالثانى 325 با چاپ سربى و
به طور هفتگى در صفحه منتشر شد صدرهاشمى، /7- 8 و از شمارة نهم دوشنبه 4
ربيعالثانى با هفتهاي دو شماره در صفحه انتشار آن ادامه يافت. امتياز
بلديه پس از 7 شماره در 9 جماديالاول همان سال به مدير روزنامه واگذار شد
همو، /8-9. روزنامة بلديه با هدف درج اخبار شهر، تلاش براي تأسيس ادارة بلدية
تهران شهرداري و پس از آن، انعكاس صورت جلسات بلديه، انتشار يافت. از
اينرو، تا پيش از تأسيس بلدية تهران، در چند شماره ضمن درج ضرورت اين
نهاد، تأسيس آن را در آيندة نزديك خبر مىداد رابينو، 8 و پس از ايجاد بلديه
وابسته به آن گرديد برزين، 0. اين روزنامه از حاميان نهضت مشروطه بود
كهن، /09 و مندرجات آن علاوه بر اخبار و حوادث، مقالات علمى، ادبى و
اعلانهاي بازرگانى را نيز شامل مىشد صدرهاشمى، /8؛ رابينو، 7.
. بلديه اصفهان، 325-326ق/907- 908م، روزنامهاي خبري وابسته به بلدية
اصفهان كه به مديريت و نويسندگى ميرزا عباس خان چهار محالى دهكردي، متخلص
به شيدا د 328ش با هفتهاي يك شماره در اصفهان آغاز به انتشار كرد. اولين
شمارة آن در پنجشنبه ذيحجة 325 با چاپ سنگى منتشر شد. بلدية اصفهان با هدف
انعكاس اخبار و مذاكرات انجمن بلديه انتشار يافت صدرهاشمى، /0؛ رابينو، 8؛
برزين، 0؛ براون، همانجا. درج اخبار در اين نشريه به گونهاي بود كه حكايت
از گرايشهاي مشروطهخواهى مديريت آن داشت نك: صدرهاشمى، /2.
. بلديه تبريز، 327ق/909م. اين نشريه به مديريت احمد ميرزا به طور هفتگى و
با چاپ سنگى منتشر مىشد و ناشر مذاكرات انجمن بلدية تبريز بود براون، رابينو،
همانجاها؛ تربيت، 08.
. بلديه رشت، 337ق/919م، ماهنامة خبري بلدية رشت كه صاحب امتياز مجله،
نادرميرزا آراسته رئيس ادارة بلديه و مدير مسئول آن، حسين جودت بود. اين
نشريه، تنها به انتشار اخبار و صورت حساب ماهانة ادارة بلدية رشت اختصاص
داشت صدرهاشمى، /0؛ برزين، همانجا؛ فخرايى، 22؛ بيات، /94. بلدية رشت كه
بدون اطلاع و مجوز وزارت معارف و تنها با اجازة حكومت گيلان انتشار يافته
بود، پيش از انتشار شمارة دوم توقيف شد همو، /94- 95.
. بلديه تهران، 300ش/921م، مجلة خبري ادارة بلدية تهران كه به ترتيب
ابوالحسن خان معدنچى، عباس خليلى، رضا شهرزاد و مهدي خان مافى، مديريت آن
را عهدهدار بودند. اين نشريه در هر ماه دو بار منتشر مىشد. بلديه تا پايان
سال 310ش، دوره انتشار يافت صدرهاشمى، برزين، همانجاها. اين مجله داراي
مطالب و مندرجات مختلف راجع به اطلاعات و آمارهاي سودمند بود صدرهاشمى،
همانجا.
. بلديه رشت، 307ش/929م. اين نشريه با مديريت اميد ارشاد در 2 صفحه و
ظاهراً تنها يك شماره از آن منتشر شده است نك: ايرانيكا .
. بلديه اصفهان، 309ش/930م، ماهنامة خبري شهرداري اصفهان كه توسط سرهنگ
حبيبالله خان شهردار و به نويسندگى و مديريت محمدعلى مكرم در اصفهان
تأسيس و منتشر شد. از شمارة دوم امتياز مجله به ميرزا حسينخان جلايى واگذار
شد. اين ماهنامه بيشتر حاوي اخبار و مذاكرات انجمن شهرداري بود و مقالات
اجتماعى، تاريخى و علمى نيز در آن درج مىشد صدرهاشمى، /2-3.
. بلديه هرات، 311-317ش/933-939م، ماهنامة اجتماعى، طبى، اخلاقى و تاريخى
به مديريت و نويسندگى ميرزا عبدالله احرار كه اولين شمارة آن در 1 حوت
اسفند 311ش در هرات چاپ و منتشر شد. برخى از مندرجات مجله چنين بود: «اهميت
و مزاياي بلديه»، «صحيات»، «علم تندرستى» و «ضرورت اولويت تربيت بر تعليم»
مايل هروي، 4؛ ايرانيكا .
مآخذ: برزين، مسعود، شناسنامة مطبوعات ايران، تهران، 371ش؛ بيات، كاوه و
مسعود كوهستانىنژاد، اسناد مطبوعات، تهران، 372ش؛ تربيت، محمدعلى، دانشمندان
آذربايجان، تهران، 314ش؛ رابينو، ي. ل.، روزنامههاي ايران، ترجمة جعفر
خمامىزاده، تهران، 372ش؛ صدرهاشمى، محمد، تاريخ جرايد و مجلات ايران،
اصفهان، 334ش؛ فخرايى، ابراهيم، گيلان در گذرگاه زمان، تهران، 354ش؛ كهن،
گوئل، تاريخ سانسور در مطبوعات ايران، تهران، 362ش؛ مايل هروي، نجيب،
معرفى جرايد و مجلات افغانستان، كابل، 311ش؛ نيز:
, E., The Press and Poetry of Modern Persia, Los Angeles, 1983; Iranica.
جعفر اسحاقىتيموري