بَلْج‌ِ بْن‌ِ بِشْر د شوال‌24/اوت‌42، سردار جنگاور امويان‌در شمال‌افريقا و اندلس‌. وي‌از تيرة بنى‌قُشَير كِلاب‌، از قبايل‌قيسى‌بود و نسبتهاي‌قشيري‌و قيسى‌او بدين‌سبب‌است‌نك: ابن‌حزم‌، 90؛ نيز ابن‌عبدالحكم‌، 19؛ ابن‌قوطيه‌، 9.
نخستين‌بار در مآخذ، ذيل‌حوادث‌سال‌23ق‌و هنگامى‌از وي‌ياد مى‌شود كه‌هشام‌بن‌عبدالملك‌، خليفة اموي‌حك 05- 25ق‌/23- 43م‌، كلثوم‌بن‌عياض‌را به‌ولايت‌افريقيه‌ه م‌- كه‌در اين‌زمان‌دستخوش‌شورشهاي‌پى‌درپى‌بربرها و برخى‌ديگر از عناصر محلى‌بود و غالباً در پوشش‌مذهب‌خوارج‌، شاخة صفريه‌، سر برآورده‌بودند - روانه‌كرد براي‌تفصيل‌، نك: عبدالرزاق‌، 2 بب.
كلثوم‌بن‌عياض‌با سپاهى‌گران‌، در جمادي‌الا¸خر 23/مة 41 به‌سوي‌افريقيه‌به‌راه‌افتاد و برادر زاده‌اش‌نك: ابن‌حزم‌، همانجا؛ در برخى‌مآخذ، پسر عمو، نك: خليفه‌، /29، بلج‌بن‌بشر را به‌فرماندهى‌پيش‌قراولان‌سپاه‌گماشت‌ابن‌عبدالحكم‌، 18-19؛ ابن‌قوطيه‌، همانجا؛ نيز نك: رقيق‌، 6. بنابر روايتى‌، هشام‌بن‌عبدالملك‌ولايت‌افريقيه‌را پس‌از كلثوم‌بن‌عياض‌به‌بلج‌بن‌بشر واگذارده‌بود ابن‌قوطيه‌، همانجا. سپاه‌ياد شده‌در رمضان‌همان‌سال‌به‌قيروان‌رسيد. در آنجا رفتار و سخنان‌نسنجيدة بلج‌بن‌بشر با حبيب‌بن‌ابى‌عبيده‌- كه‌در بسط سلطة خلافت‌دمشق‌بر شمال‌افريقا سهم‌عمده‌داشت‌نك: رقيق‌2 - موجب‌رنجش‌وي‌شد و خود بر حوادث‌بعدي‌تأثير نهاد نك: ابن‌عبدالحكم‌، 19؛ رقيق‌، 7؛نيز نك: دنبالةمقاله‌. سرانجام‌، در جنگ‌سختى‌كه‌ميان‌سپاه‌كلثوم‌بن‌عياض‌و بربران‌درگرفت‌، شكست‌بر لشكريان‌شام‌افتاد و كلثوم‌خود در ميانة ميدان‌كشته‌شد. در اين‌جنگ‌بلج‌بن‌بشر فرماندهى‌بخش‌مهمى‌از سپاه‌را برعهده‌داشت‌خليفه‌، همانجا؛ ابن‌عبدالحكم‌، 20؛ ابن‌قوطيه‌، 0؛ نيز نك: اخبار...، 7-9.
بلج‌كه‌با شمار بسياري‌از سپاهيان‌خود به‌محاصرة بربرها افتاده‌بود ابن‌اثير، /51؛ ابن‌عذاري‌، /6، پس‌از مدتى‌مقاومت‌ناچار شد از عبدالملك‌بن‌قَطَن‌، حاكم‌اندلس‌ياري‌بخواهد ابن‌اثير، همانجا، اما عبدالملك‌كهن‌سال‌كه‌ظاهراً از سوي‌كسانى‌چون‌عبدالرحمان‌، فرزند حبيب‌بن‌ابى‌عبيده‌بر ضد بلج‌تحريك‌مى‌شد نك: ابن‌عبدالحكم‌، همانجا، از پذيرفتن‌درخواست‌وي‌تن‌مى‌زد ابن‌اثير، همانجا؛ البته‌برخى‌از اطرافيان‌عبدالملك‌نيز چنان‌مى‌نمودند كه‌بلج‌قصد دارد عبدالملك‌را از حكومت‌بركنار كند و خود جانشين‌او شود ابن‌عبدالحكم‌، ابن‌قوطيه‌، همانجاها. سرانجام‌،بلج‌و همراهانش‌، به‌شرط آنكه‌بيش‌از يك‌سال‌در اندلس‌درنگ‌نكنند و سلاحهاي‌خويش‌را فرو گذارند، از سوي‌عبدالملك‌اجازه‌يافتند به‌اندلس‌درآيند ابن‌اثير، همانجا؛ ابن‌عذاري‌، /0؛ نيز نك: ابن‌قوطيه‌، 0-1.
در مدت‌اقامت‌بلج‌و سپاهش‌در اندلس‌كه‌ظاهراً از سوي‌مردم‌اين‌سامان‌هم‌به‌نيكى‌پذيره‌شدند ابن‌اثير، همانجا، در شذونه‌و برخى‌نقاط ديگر جنگهايى‌با بربرها به‌دفاع‌از مردم‌اندلس‌درگرفت‌ابن‌اثير، همانجا؛ ابن‌عذاري‌، /1؛ نيز نك: 2 .EIاما اين‌ همزيستى‌ ديري‌ نپاييد و چون‌ عبدالملك‌ بر خروج‌ بلج‌ و سپاه‌ همراه‌ او اصرار ورزيد، نه‌فقط با امتناع‌، بلكه‌ اندكى‌ بعد با شورش‌ آنها روبه‌رو شد. سرانجام‌ اين‌ شورش‌ به‌ قتل‌ عبدالملك‌ و سيطرة بلج‌ بر قرطبه‌ انجاميد ابن‌ عذاري‌، /2؛ مقري‌، /1؛ ابن‌ عبدالحكم‌، 20-21؛ ابن‌ قوطيه‌، 1؛ ابن‌ اثير، /52؛ براي‌ مدت‌ حكومت‌ بلج‌ بر اندلس‌ كه‌ حدود 1 ماه‌ بوده‌ است‌، نك: ابن‌ حبيب‌، 50. از سوي‌ ديگر، اميه‌ و قطن‌ دو پسر عبدالملك‌ كه‌ از قرطبه‌ گريخته‌ بودند، براي‌ پيكار با بلج‌ سپاهى‌ گران‌ فراهم‌ آوردند. در جنگ‌ سختى‌ كه‌ در گرفت‌، اگرچه‌ پسران‌ عبدالملك‌ كشته‌ شدند و شكست‌ در لشكرشان‌ افتاد، اما بلج‌ نيز بر اثر اصابت‌ تير سخت‌ مجروح‌ شد و اندكى‌ بعد درگذشت‌ ابن‌ عبدالحكم‌، 21؛ ابن‌ قوطيه‌، 1-2؛ نيز نك: ابن‌ اثير، /59؛ مقري‌، /37؛ اخبار، 7.
مآخذ: ابن‌ اثير، الكامل‌؛ ابن‌ حبيب‌، عبدالملك‌، التاريخ‌، به‌ كوشش‌ خرخه‌ آگواده‌، مادريد، 991م‌؛ ابن‌ حزم‌، على‌، جمهرة انساب‌ العرب‌، بيروت‌، 403ق‌/983م‌؛ ابن‌ عبدالحكم‌، عبدالرحمان‌، فتوح‌ مصر و اخبارها، قاهره‌، 411ق‌/991م‌؛ ابن‌ عذاري‌، احمد، البيان‌ المغرب‌، به‌ كوشش‌ كولن‌ و لوي‌ پرووانسال‌، ليدن‌، 951م‌؛ ابن‌ قوطيه‌،محمد، تاريخ‌افتتاح‌الاندلس‌، به‌كوشش‌ ابراهيم‌ ابياري‌، قاهره‌/بيروت‌،402ق‌/ 982م‌؛ اخبار مجموعة، به‌ كوشش‌ ابراهيم‌ ابياري‌، قاهره‌، 401ق‌/981م‌؛ خليفة ابن‌ خياط، التاريخ‌، به‌ كوشش‌ سهيل‌ زكّار، دمشق‌، 968م‌؛ رقيق‌، ابراهيم‌، قطعةمن‌ تاريخ‌ افريقية و المغرب‌، به‌ كوشش‌ عبدالله‌ على‌ زيدان‌ و عزالدين‌ عمر موسى‌، بيروت‌، 990م‌؛ عبدالرزاق‌، محمود اسماعيل‌، الخوارج‌ فى‌ بلاد المغرب‌ حتى‌ منتصف‌ القرن‌ الرابع‌ الهجري‌، دارالبيضاء، 985م‌؛ مقري‌، احمد، نفح‌ الطيب‌، به‌ كوشش‌ احسان‌ عباس‌، بيروت‌، 968م‌؛ نيز: . 2 EI
بخش‌ تاريخ‌