responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه بزرگ اسلامی نویسنده : مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی    جلد : 12  صفحه : 4829
بريدة بن‌حصيب‌بن‌عبدالله‌
جلد: 12
     
شماره مقاله:4829


بُرَيْدَةِ بْن‌ِ حُصَيْب‌ِ بْن‌ِ عَبْدُاللّه‌، ابوعبدالله‌اسلمى‌د 3ق‌/ 83م‌، از صحابيان‌نامدار پيامبرص‌. گفته‌اند: نام‌او عامر، و بريده‌لقبش‌بوده‌است‌ابن‌حجر، نزهة...، /20. دانسته‌ها دربارة احوال‌او با حكايت‌اسلام‌آوردنش‌آغاز شده‌است‌؛ براساس‌روايات‌، آنگاه‌كه‌پيامبرص‌در مسير هجرت‌به‌مدينه‌، از محلى‌به‌نام‌غَميم‌مى‌گذشت‌، بريده‌با حضرت‌روبه‌رو شد و در همين‌ديدار بود كه‌اسلام‌آورد طبري‌، 34؛ خليفه‌، 8؛ ابن‌حجر، الاصابة، /46. اينكه‌با گرويدن‌او، حدود 0 خانوار از اسلميان‌به‌اسلام‌پيوسته‌اند ابن‌عبدالبر، /85؛ ابن‌اثير، /75، به‌خوبى‌نمايانگر جايگاه‌او در ميان‌قومش‌، اسلم‌بوده‌است‌. به‌دنبال‌فرونشستن‌جنگ‌احد ق‌/24م‌، بريده‌به‌جمع‌ياران‌پيامبرص‌در مدينه‌پيوست‌و در ساليان‌پس‌از آن‌، فرصت‌بهره‌گيري‌از محضر پيامبرص‌را يافت‌ابن‌عبدالبر، ابن‌حجر، همانجاها.
چنين‌مى‌نمايد كه‌بريده‌پس‌از آن‌نيز همچنان‌جايگاه‌خود را در ميان‌قبيلة خويش‌حفظ كرد؛ آن‌هنگام‌كه‌«وفد» اسلميان‌براي‌ابراز تابعيت‌اسلام‌به‌حضور پيامبرص‌رسيدند، بريده‌در پيشاپيش‌آنان‌جاي‌داشت‌يعقوبى‌، /9؛ قس‌: ابن‌سعد، /2 و از سوي‌آن‌حضرت‌مأمور گردآوري‌زكات‌از قوم‌خود بود ذهبى‌، /69. براساس‌روايات‌، بريده‌در 6 غزوه‌در ركاب‌پيامبرص‌جنگيد ابن‌حجر، همانجا؛ نيز واقدي‌، 04، جم و در بيعت‌رضوان‌نيز شركت‌داشت‌ابن‌عبدالبر، ابن‌اثير، همانجا. وي‌در سفري‌به‌يمن‌نيز همراه‌حضرت‌على‌ع‌بود نسايى‌، 9.
با پاي‌گيري‌فتوح‌و استقرار مسلمانان‌در بصره‌، بريده‌راهى‌آن‌ديار شد و سالى‌چند در آن‌اقامت‌گزيد ابن‌ابى‌حاتم‌، /24؛ ابن‌اثير، ابن‌حجر، همانجاها. وي‌به‌روزگار خلافت‌عثمان‌3- 5ق‌، روي‌به‌شرق‌نهاد و در فتوح‌خراسان‌شركت‌جست‌. در منابع‌شرح‌حال‌، نشانى‌از بازگشت‌بريده‌به‌بصره‌ديده‌نمى‌شود حتى‌در برخى‌منابع‌به‌بازنگشتن‌وي‌تصريح‌شده‌است‌، مثلاً نك: ابن‌اثير، همانجا، ولى‌برخى‌از گزارشها در منابع‌، بازگشت‌او را اقتضا دارد. در گزارشهاي‌مربوط به‌جنگ‌صفين‌7ق‌/57م‌، به‌صراحت‌نام‌بريده‌در شمار امضاكنندگان‌عهدنامة تحكيم‌آمده‌است‌نصر، 07.
موضع‌گيري‌بريده‌نسبت‌به‌اختلافات‌صحابه‌، در منابع‌شيعه‌و اهل‌سنت‌با تفاوتى‌آشكار بازتاب‌يافته‌است‌: در آيينة منابع‌اهل‌سنت‌، بريده‌از داوري‌در منازعات‌صحابه‌دوري‌مى‌جسته‌، و موضع‌او نسبت‌به‌متخاصمين‌، موضع‌«وقف‌» با جنبة خوش‌بينانه‌بوده‌است‌. گفتنى‌است‌در منابع‌حديثى‌اهل‌سنت‌، شماري‌از احاديث‌به‌نقل‌از وي‌در فضايل‌ اصحاب‌، اعم‌از يكايك‌خلفاي‌اربعه‌، صحابيانى‌چون‌سلمان‌و عمار از يك‌سو، و طلحه‌و زبير و ابوموسى‌اشعري‌از سويى‌ديگر آمده‌است‌احمد بن‌حنبل‌، /46-61؛ نيز قس‌: كشى‌، 0-1. از زبان‌بريده‌، دربارة اين‌گرايش‌، عبارتى‌صريح‌نيز نقل‌شده‌است‌كه‌در آن‌ضمن‌ستايش‌از همگى‌اصحاب‌متخاصم‌، مسلمانان‌را از نقد صحابه‌پرهيز داده‌، و رسيدگى‌به‌اختلاف‌آنان‌را به‌خداوند واگذارده‌است‌ابن‌سعد، /79. در مقابل‌، چهره‌اي‌كه‌از بريده‌در منابع‌شيعى‌بازتاب‌يافته‌، چهرة صحابيى‌است‌كه‌از خليفة نخستين‌روي‌تافته‌، و به‌پذيرش‌امامت‌على‌ع‌سبقت‌جسته‌است‌. در روايات‌گوناگون‌شيعى‌، با وجود تنوع‌مضامين‌، نام‌بريده‌همراه‌با شخصيتهايى‌چون‌سلمان‌، حذيفه‌و عمرو بن‌حَمِق‌به‌ثبت‌آمده‌است‌ كتاب‌سليم‌...، /65؛ كشى‌، 8، 4؛ شيخ‌مفيد، 9؛ «الرجال‌»، : تنها يادي‌از او؛ شيخ‌طوسى‌، 0، 5.
بريده‌در تاريخى‌نامشخص‌در مرو موطن‌گزيد و بازماندة عمر را در مركز ولايت‌تازه‌فتح‌شدة خراسان‌سپري‌كرد ابن‌حجر، همانجا؛ نيز بلاذري‌، 00. در برخى‌منابع‌به‌چندي‌اقامت‌وي‌در سيستان‌نيز اشاره‌شده‌است‌ابن‌حبان‌، /9. وي‌در 3ق‌در مرو درگذشت‌و در محلى‌موسوم‌به‌«حصين‌» دفن‌گرديد ابن‌عبدالبر، همانجا؛ قس‌: طبرانى‌، /: سال‌2ق‌. از ترجمة تاريخ‌نيشابور به‌روشنى‌آشكار مى‌شود كه‌حصين‌برخلاف‌تبادر آغازين‌، نه‌علمى‌جغرافيايى‌، بلكه‌لغتى‌عربى‌به‌معناي‌«دژ كوچك‌» است‌كه‌خليفة نيشابوري‌آن‌را به‌«حصارك‌» برگردانده‌است‌ص‌8. احتمالاً اين‌حصارك‌، دژي‌كوچك‌بوده‌كه‌مسلمانان‌مهاجر به‌مرو، به‌عنوان‌اردوگاه‌خود بنا نهاده‌بوده‌اند قس‌: ياقوت‌، /4: جصين‌.
در ميان‌احاديث‌بازمانده‌از بريده‌، زمينه‌هاي‌اخلاق‌و تنسك‌فزونى‌دارد و در اين‌ميان‌، به‌خصوص‌موضوعاتى‌چون‌برابر انگاشتن‌ترك‌نماز با كفر، تشويق‌مبالغه‌آميز به‌قرائت‌قرآن‌و تكيه‌بر نزديكى‌قيامت‌بيشتر به‌چشم‌مى‌آيد براي‌احاديث‌او، مثلاً نك: احمد بن‌حنبل‌، /46-61؛ رويانى‌، /1 -6. در ميان‌راويان‌او افزون‌بر دو پسرش‌سليمان‌و عبدالله‌، نام‌تابعانى‌چون‌ابونضرة عبدي‌، عامر شعبى‌و ابوالمليح‌هذلى‌ديده‌مى‌شود ذهبى‌، همانجا.
در ستايشهايى‌كه‌به‌صورت‌حديثى‌نبوي‌از بريده‌صورت‌گرفته‌، او گاه‌به‌تنهايى‌و گاه‌در كنار حَكَم‌بن‌عمرو، به‌عنوان‌هدايت‌گر مشرق‌شناخته‌شده‌است‌ابن‌عبدالبر، /85-86؛ ابن‌اثير، /76؛ خليفه‌، 9. پس‌از او نيز فرزندانش‌تا چندين‌نسل‌مروجان‌حديث‌در منطقة مرو بوده‌اند مثلاً نك: ابن‌ابى‌حاتم‌، /24.
مآخذ: ابن‌ابى‌حاتم‌، عبدالرحمان‌، الجرح‌و التعديل‌، حيدرآباد دكن‌، 371ق‌/ 952م‌؛ ابن‌اثير، على‌، اسدالغابة، قاهره‌، 280ق‌؛ ابن‌حبان‌، محمد، الثقات‌، حيدرآباد دكن‌، 403ق‌/983م‌؛ ابن‌حجر عسقلانى‌، احمد، الاصابة، قاهره‌، 328ق‌؛ همو، نزهة الالباب‌، به‌كوشش‌عبدالعزيز سديدي‌، رياض‌، 989م‌؛ ابن‌سعد، محمد، كتاب‌الطبقات‌الكبير، به‌كوشش‌زاخاو و ديگران‌، ليدن‌، 904- 918م‌؛ ابن‌عبدالبر، يوسف‌، الاستيعاب‌، به‌كوشش‌على‌محمد بجاوي‌، بيروت‌، 412ق‌؛ احمد بن‌حنبل‌، مسند، قاهره‌، 313ق‌؛ بلاذري‌، احمد، فتوح‌البلدان‌، به‌كوشش‌رضوان‌محمد رضوان‌، بيروت‌، 398ق‌/978م‌؛ خليفة نيشابوري‌، احمد، ترجمه‌و تلخيص‌تاريخ‌نيشابور حاكم‌نيشابوري‌، به‌كوشش‌محمدرضا شفيعى‌كدكنى‌، تهران‌، 375ش‌؛ ذهبى‌، محمد، سيراعلام‌النبلاء، به‌كوشش‌شعيب‌ارنؤوط و ديگران‌، بيروت‌، 402ق‌؛ «الرجال‌»، منسوب‌به‌احمد برقى‌، همراه‌الرجال‌ابن‌داوود حلى‌، به‌كوشش‌جلال‌الدين‌محدث‌ارموي‌، تهران‌، 342ش‌؛ رويانى‌، محمد، مسند، به‌كوشش‌ايمن‌على‌ابويمانى‌، قاهره‌، 416ق‌؛ شيخ‌طوسى‌، محمد، رجال‌، به‌كوشش‌محمدصادق‌آل‌بحرالعلوم‌، نجف‌، 381ق‌؛ شيخ‌مفيد، محمد، الامالى‌، به‌كوشش‌استاد ولى‌و غفاري‌، قم‌، 403ق‌؛ طبرانى‌، سليمان‌، المعجم‌الكبير، به‌كوشش‌حمدي‌بن‌عبدالمجيد سلفى‌، موصل‌، 983م‌؛ طبري‌، «المنتخب‌من‌كتاب‌ذيل‌المذيل‌»، همراه‌ج‌1 تاريخ‌؛ كتاب‌سليم‌بن‌قيس‌، به‌كوشش‌محمدباقر انصاري‌، قم‌، 415ق‌؛ كشى‌، محمد، معرفة الرجال‌، اختيار شيخ‌طوسى‌، به‌كوشش‌حسن‌مصطفوي‌، مشهد، 348ش‌؛ نسايى‌، احمد، خصائص‌اميرالمؤمنين‌ع‌، به‌كوشش‌احمد ميرين‌بلوشى‌، كويت‌، 986م‌؛ نصر بن‌مزاحم‌، وقعة صفين‌، به‌كوشش‌عبدالسلام‌محمد هارون‌، قاهره‌، 382ق‌؛ واقدي‌، محمد، المغازي‌، به‌كوشش‌مارسدن‌جونز، لندن‌، 966م‌؛ ياقوت‌، بلدان‌؛ يعقوبى‌، احمد، تاريخ‌، بيروت‌، 960م‌. احمد پاكتچى‌
 

نام کتاب : دانشنامه بزرگ اسلامی نویسنده : مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی    جلد : 12  صفحه : 4829
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست