بَرّادي‌، ابوالفضل‌ ابوالقاسم‌بن‌ ابراهيم‌، از دانشمندان‌ فرقةاباضيه‌ در سدة 9ق‌/15م‌. دربارة سرگذشت‌ و آثار او دانسته‌هاي‌ محدودي‌ در دست‌ است‌. برادي‌ از اهالى‌ جبل‌ دمّر (جبل‌ حوايه‌) در جنوب‌ تونس‌ بود. وي‌ پس‌ از تحصيل‌ در زادگاه‌ خود، به‌ جزيرة جربه‌ رفت‌ و در مدرسة وادي‌ الزبيب‌ از مجلس‌ درس‌ استادانى‌ مانند يعيش‌ جربى‌ بهره‌ برد. سپس‌ به‌ يِفْرِن‌ در جبل‌ نفوسه‌ رفت‌ و از درس‌ شيخ‌ ابوساكن‌ عامر شماخى‌ (د 792ق‌/1390م‌) بهره‌مند شد (نك: شماخى‌، 1/198، 2/210؛ معجم‌...، 2/340؛ معمر، 2/118؛ فغلالى‌، .(11 پس‌ از پايان‌ تحصيل‌، در جربه‌ رحل‌ اقامت‌ افكند و در مدرسة وادي‌الزبيب‌ جلسات‌درس‌ تشكيل‌ داد و به‌ پرورش‌ شاگردانى‌ دانشمند و برجسته‌ همت‌ گمارد. برادي‌ بعد از سالها تدريس‌، در جربه‌ چشم‌ از جهان‌ فروبست‌. مشهورترين‌ فرزند او ابومحمد عبدالله‌ نيز در علم‌ اصول‌ نام‌ و آوازه‌اي‌ بلند يافت‌ (شماخى‌، 2/210-211؛ قس‌: 2 .(EI
آثار: اثر برجستة برادي‌ كتاب‌ جواهر المنتقاة تكمله‌اي‌ است‌ بر كتاب‌ طبقات‌العلماء اثر ابوالعباس‌ درجينى‌ (شماخى‌، همانجا؛ رِبشتوك‌، مقدمه‌، .(19 اين‌ كتاب‌ به‌ دو طبقه‌ تقسيم‌ مى‌شود: برادي‌ در طبقة نخست‌، به‌ بررسى‌ تاريخ‌ صدراسلام‌ از ديدگاه‌ اباضيه‌ مى‌پردازد. اين‌ بخش‌ از كتاب‌ در بردارندة شرح‌ حال‌ نامدارانى‌ است‌ كه‌ درجينى‌ به‌ آنان‌ اشاره‌اي‌ نكرده‌ است‌. در طبقة دوم‌، با ديدي‌ انتقادي‌، اثر درجينى‌ را مورد بررسى‌ قرار داده‌، و مطالب‌ تازه‌ و دريافتهايى‌ چند از خود بر آن‌ افزوده‌ است‌. جواهر المنتقاة با فهرستى‌ از كتابهاي‌ فرقة اباضيه‌ (احتمالاً تأليف‌ خود برادي‌، نك: دارالكتب‌، 1/394) كه‌ توسط موتيلينسكى‌ ترجمه‌ شده‌ است‌، به‌ پايان‌ مى‌رسد (نك: 2 .(EIاين‌ اثر در 1302ق‌/1884م‌ در طرابلس‌ و قاهره‌ چاپ‌ شده‌ است‌. برادي‌ در اين‌ كتاب‌ نكته‌هايى‌ شگفت‌انگيز پيرامون‌ شخصيت‌ پيامبر اسلام‌(ص‌) بيان‌ مى‌كند (سركيس‌، 545) و اطلاعات‌ بسياري‌ پيرامون‌ اباضيه‌ و فعاليتهاي‌ پيروان‌ اين‌ فرقه‌ در مغرب‌ به‌ دست‌ مى‌دهد (فغلالى‌، .(16 سرانجام‌، مؤلف‌ كتاب‌ خود را با يادكردي‌ از مرگ‌ به‌ پايان‌ مى‌برد (ربشتوك‌، مقدمه‌، 20 ؛ سركيس‌، همانجا).
برادي‌ به‌ گفتة شماخى‌ (همانجا) رساله‌اي‌ نيز در جواب‌ شيخ‌ ابوعبدالله‌ صَدغَيانى‌ نگاشته‌، و عقيدة خويش‌ را دربارة ايمان‌ و توحيد، بيان‌ كرده‌ است‌ (نيز نك: 2 .(EIاو همچنين‌ شرحى‌ بر كتاب‌ الدعائم‌ احمد ابن‌ نزاتى‌ و كتاب‌ العدل‌ در اصول‌ فقه‌ ورجلانى‌ نگاشته‌ است‌ ( معجم‌،2 ، EIهمانجاها).
لويتسكى‌ اثري‌ با نام‌ سير العمانية به‌ وي‌ نسبت‌ مى‌دهد، اما شماخى‌ در بين‌ آثار وي‌ اشاره‌اي‌ به‌ اين‌ كتاب‌ ندارد (نك: 2 .(EI
افزون‌ بر آثار ياد شده‌، مى‌توان‌ از چند اثر ديگر برادي‌ ياد كرد كه‌ از آن‌ جمله‌ است‌: 1. جواب‌ لبعض‌ اهل‌ الخلاف‌. 2. رسالة الحقائق‌، در زمينة عقايد (چ‌ سنگى‌، نسخة خطى‌ كتاب‌ در كتابخانة ايروان‌ موجود است‌). 3. رسالة فى‌ تقييد كتب‌ اصحابنا، همراه‌ موجز ابوعمار و به‌ كوشش‌ عمار طالبى‌ به‌ چاپ‌ رسيده‌ است‌. اين‌ كتاب‌ به‌ وسيلة شرق‌شناس‌ لهستانى‌تبار، موتيلينسكى‌ ترجمه‌ شده‌ است‌. 4. فصل‌ فى‌ ذكر تآليف‌ اهل‌ المشرق‌ و اهل‌ المغرب‌. اين‌ اثر ضمن‌ كتاب‌ جواهر المنتقاة وي‌ به‌ چاپ‌ رسيده‌ است‌. 5. رسالة فى‌ كيفية انفاق‌ اوقاف‌ المساجد ( معجم‌،همانجا).
مآخذ: دارالكتب‌، فهرست‌؛ سركيس‌، يوسف‌ اليان‌، معجم‌ المطبوعات‌ العربية و المعربة، قاهره‌، 1346ق‌/1928م‌؛ شماخى‌، احمد، السير، به‌ كوشش‌ احمد سيابى‌، مسقط، 1407ق‌/1987م‌؛ معجم‌ اعلام‌ الاباضية، بيروت‌، 1421ق‌/2000م‌؛ معمر، على‌ يحيى‌، الاباضية فى‌ موكب‌ التاريخ‌، قاهره‌، 1384ق‌/1964م‌؛ نيز:
2 ; F o glal o , E. R., Ib @ diye'nin dogusu ve g N r O sleri, Ankara, 1983; Rebstock, U., Die Ib ? d iten im Magrib, Berlin, 1983.
سعيد تحريري‌