بَدْرُالدّين‌ِ تُسْتَري‌ (شوشتري‌)، محمد بن‌ اسعد بن‌ محمد يمانى‌ (د ح‌ 732ق‌/1332م‌)، عالم‌ و داراي‌ آثاري‌ در فقه‌ و اصول‌، كلام‌، منطق‌ و فلسفه‌. وي‌ در شهرهاي‌ مختلف‌ اقامت‌ داشت‌، از جمله‌ حدود 10 سال‌ در قزوين‌ تدريس‌ كرد؛ سپس‌ در اوايل‌ سال‌ 727ق‌/1327م‌ وارد مصر شد و چند ماه‌ در آنجا ماند. مدتى‌ را نيز در همدان‌ و بغداد به‌ سر برد. به‌ رغم‌ انتساب‌ تستري‌ به‌ يمن‌، مدركى‌ دال‌ بر اينكه‌ در آنجا به‌ سر برده‌ باشد، در اختيار نداريم‌. وي‌ سرانجام‌ در همدان‌ وفات‌ يافت‌ (اسنوي‌، 1/320).
از جمله‌ شاگردان‌ او به‌ احمد بن‌ حسن‌ اُنجى‌ و عبدالرحيم‌ بن‌ حسن‌ اسنوي‌ و ضياء بن‌ سعدالله‌ عفيفى‌ اشاره‌ شده‌ است‌. تستري‌ ابتدا شافعى‌ مذهب‌ بود، اما بعدها تمايلات‌ علوي‌ يافت‌. شاگردش‌ اسنوي‌ او را رافضى‌ خوانده‌، و فاقد شخصيت‌ روحانى‌ دانسته‌ است‌ (همانجا؛ ابن‌ قاضى‌ شهبه‌، 2/245، 250-252؛ سبكى‌، 9/7- 8؛ ابن‌ حجر، 5/119).
بنابر قرائن‌ موجود در نسخه‌ها، او را نبايد با محمد بن‌ اسعد تستري‌ حنطى‌ (يا حنفى‌) كه‌ معاصر وي‌ بوده‌ است‌، اشتباه‌ گرفت‌. بنابراين‌، برخى‌ آثار منسوب‌ به‌ اين‌ نام‌، مانند ترجمة قصص‌ الانبياء نابى‌ و بوشنجى‌ (نك: حبيبى‌، 578)، ترجمة ممالك‌ و مسالك‌ اصطخري‌ (نك: افشار، 18)، و نگارش‌ منتخب‌ جوامع‌ الحكايات‌ عوفى‌ (نك: استوري‌، و احتمالاً شرح‌ منازل‌ السائرين‌ هروي‌ (نك: سيد، 2/77) كار بدرالدين‌ تستري‌ نيست‌ (نك: افشار، 30-33).
آثار:
1. حل‌ عقد مطالع‌ الانوار، در شرح‌ مطالع‌ الانوار محمود بن‌ ابى‌ بكر ارموي‌ (د 682ق‌) در منطق‌ كه‌ تنوير المطالع‌ هم‌ ناميده‌ شده‌ است‌ (نك: اسنوي‌، همانجا؛ حاجى‌خليفه‌، 2/1717؛ بغدادي‌، 2/148).
2. المحاكمة بين‌ نصيرالدين‌ و الرازي‌، در شرح‌ الاشارات‌ ابن‌ سينا كه‌ شايد تلخيص‌ محاكمات‌ قطب‌الدين‌ رازي‌ است‌ I/816) S, .(GAL, نام‌ اين‌ كتاب‌ به‌ صورتهاي‌ ديگر هم‌ آمده‌ است‌ (نك: آلوارت‌، شم 5052 ؛ كوپريلى‌، 1/443-444).
3. الحواشى‌ على‌ شرح‌ الاشارات‌ للمولى‌ نصيرالدين‌ طوسى‌، كه‌ نسخة خطى‌ آن‌ در كتابخانة سلطنتى‌ برلين‌ نگهداري‌ مى‌گردد (نك: آلوارت‌، شم .(5051
4. رسالة فى‌ القضاء و القدر (كوپريلى‌، 2/394).
5. رساله‌اي‌ در الهيات‌ I/556) .(GAL,
6. كاشف‌ الاسرار عن‌ معانى‌ طوالع‌ الانوار، شرحى‌ بر طوالع‌ عبدالله‌ بن‌ عمر بيضاوي‌ (د 685ق‌) قاضى‌ شافعى‌، در علم‌ كلام‌. نسخه‌اي‌ از آن‌ به‌ خط خود بدرالدين‌ به‌ تاريخ‌ 703ق‌ در كتابخانة كوپريلى‌ موجود است‌ (نك: بغدادي‌، همانجا؛ كوپريلى‌، 1/407).
7. مطلبى‌ كلامى‌ در نسخه‌اي‌ با عنوان‌ نجاح‌ الوصول‌ تأليف‌ سيد امير پادشاه‌ (ح‌ 987ق‌) كه‌ از بدرالدين‌ نقل‌ شده‌ است‌ (نك: آلوارت‌، شم .(2341
8. شرح‌ كتاب‌ الغاية القصوي‌ فى‌ دراية الفتوي‌ از بيضاوي‌ (حاجى‌ خليفه‌، 2/1192).
9. شرح‌ منهاج‌ الوصول‌ بيضاوي‌ (اسنوي‌، همانجا).
10. مجمع‌ الدرر فى‌ شرح‌ المختصر . اين‌ كتاب‌ شرح‌ مختصر المنتهى‌ اثر عثمان‌ بن‌ عمر بن‌ حاجب‌ (د 646ق‌) در اصول‌ فقه‌ مالكى‌ است‌ كه‌ نسخه‌اي‌ از آن‌ در كتابخانة تيموريه‌، و نسخه‌اي‌ ديگر با عنوان‌ مجمع‌ الدرر فى‌ شرح‌ منتهى‌ السؤال‌ و الامل‌ در كتابخانة آستان‌ قدس‌ وجود دارد (نك: همانجا؛ تيموريه‌، 4/179؛ آستان‌...، 497).
11. نوشته‌اي‌ در يك‌ مجموعة منشآت‌ كه‌ بدرالدين‌ در آن‌ همچون‌ 101 عالم‌ ديگر به‌ وصف‌ و ستايش‌ رشيدالدين‌ فضل‌الله‌ همدانى‌ و آثار او پرداخته‌ است‌. اين‌ منشآت‌ مشتمل‌ بر فوايد ادبى‌ و تاريخى‌ است‌ و نسخه‌اي‌ از آن‌ در كتابخانة دانشكدة ادبيات‌ دانشگاه‌ تهران‌ نگهداري‌ مى‌شود (دانش‌پژوه‌، 480، 484).
مآخذ: آستان‌ قدس‌ ف‌، فهرست‌؛ ابن‌ حجر عسقلانى‌، احمد، الدرر الكامنة، حيدرآباد دكن‌، 1396ق‌؛ ابن‌ قاضى‌ شهبه‌، ابوبكر، طبقات‌ الشافعية، به‌ كوشش‌ عبدالعليم‌خان‌، بيروت‌، 1408ق‌؛ اسنوي‌، عبدالرحيم‌، طبقات‌ الشافعية، به‌ كوشش‌ عبدالله‌ جبوري‌، بغداد، 1390ق‌؛ افشار، ايرج‌، مقدمه‌ بر ممالك‌ و مسالك‌ اصطخري‌، ترجمة محمد بن‌ اسعد بن‌ عبدالله‌ تستري‌، تهران‌، 1373ش‌؛ بغدادي‌، هديه‌؛ تيموريه‌، فهرست‌؛ حاجى‌خليفه‌، كشف‌؛ حبيبى‌، عبدالحى‌، «قصص‌ الانبياء بوشنجى‌ يا نابى‌؟»، يغما، تهران‌، 1344ش‌، س‌ 18، شم 11؛ دانش‌پژوه‌، محمدتقى‌، فهرست‌ نسخه‌هاي‌ خطى‌ كتابخانة دانشكده‌ ادبيات‌، تهران‌، 1399ش‌؛ سبكى‌، عبدالوهاب‌، طبقات‌ الشافعية الكبري‌، به‌ كوشش‌ محمود محمد طناحى‌ و عبدالفتاح‌ محمد حلو، جيزه‌، 1413ق‌؛ سيد، خطى‌؛ كوپريلى‌، خطى‌؛ نيز:
Ahlwardt; GAL; GAL,S; Storey, C.A., Persian Literature, London, 1972.
يدالله‌ غلامى‌