بُخاراي‌ِ شَريف‌، نخستين‌ روزنامة علمى‌ و ادبى‌ به‌ زبان‌ فارسى‌ در آسياي‌ مركزي‌ كه‌ از يكشنبه‌ 22 ربيع‌الاول‌ 1330 تا 23 محرم‌ 1331ق‌/ 11 مارس‌ 1912 تا 2 ژانوية 1913م‌ در شهرستان‌ كاگان‌ (نزديك‌بخارا) چاپ‌، و در منطقه‌ منتشرمى‌شد («دائرةالمعارف‌...1»، ؛ I/309 شريف‌زاده‌، 90 ؛ پيوند، 56 -55 ؛ صدرهاشمى‌، 2/8 -9).
سردبير اين‌ نشريه‌، م‌. ت‌. جلال‌ يوسف‌زاده‌ و صاحب‌ امتياز آن‌، ك‌. ل‌. ليوين‌ بود. بخاراي‌ شريف‌ در 4 صفحه‌ منتشر مى‌شد (براون‌، 54 ؛ صدرهاشمى‌، 2/8) و زبان‌ آن‌ فارسى‌ تاجيكى‌ بود و نويسندگانش‌ تلاش‌ داشتند مطالب‌ آن‌ به‌ گونه‌اي‌ قابل‌ فهم‌ براي‌ مردم‌ فراهم‌ آيد (شريف‌زاده‌، همانجا). روزنامه‌ در 4 ماه‌ نخست‌، هفته‌اي‌ 6 شماره‌ و سپس‌ هر هفته‌ 3 شماره‌ منتشر مى‌شد (پيوند، همانجا؛ شريف‌زاده‌، .(93
فكر ايجاد چنين‌ روزنامه‌اي‌، نخستين‌بار توسط ميرزا سراج‌ حكيم‌ (شاعر و سياح‌) و ميرزا محيى‌الدين‌ منصوري‌ (بازرگان‌ ثروتمند) مطرح‌ گرديد. ايشان‌ با انگيزة فرار از عقب‌ماندگى‌ سياسى‌ و اجتماعى‌ بخارا و تبعيت‌ از روزنامه‌هايى‌ چون‌: ترجمان‌، حبل‌المتين‌، چهره‌نما، پرورش‌ و... كه‌ در كابل‌، كلكته‌، مصر و... به‌ چاپ‌ مى‌رسيدند، به‌ فكر انتشار بخاراي‌ شريف‌ افتادند؛ از اين‌رو براي‌ حمايتهاي‌ مادي‌، متوجه‌ ليوين‌، صاحب‌ كارخانة پنبه‌ شدند و پس‌ از كسب‌ پشتيبانى‌ او، از حاكمان‌ روس‌ در منطقه‌ (به‌ شرط نظارت‌ آنها بر چاپ‌ روزنامه‌)، اجازة انتشار بخاراي‌ شريف‌ را دريافت‌ داشتند و سپس‌ با دعوت‌ از حيدر خواجه‌ مير بدلف‌ (مترجم‌ روسها در منطقه‌) به‌ عنوان‌ نويسنده‌، ميرزا جلال‌ يوسف‌ زاده‌ از قفقاز (همكار جليل‌ محمدقلى‌ زاده‌ در نشر ملا نصرالدين‌ )به‌ عنوان‌ سردبير، و ميرزا غفار (روشنفكر ايرانى‌) به‌ عنوان‌ ويراستار، كار خود را آغاز كردند (شريف‌زاده‌، پيوند، همانجاها).
بخاراي‌ شريف‌ خيلى‌ زود به‌ پايگاهى‌ براي‌ فرهنگ‌ دوستان‌ بخارا و سمرقند تبديل‌ شد و افزون‌ بر ميرزا جلال‌ و ميرزا سراج‌، نويسندگان‌ ديگري‌ چون‌ فطرت‌، عينى‌، بهبودي‌ و عليزاده‌، همكاري‌ خود را با آن‌ آغاز كردند و با اين‌ وسيله‌ به‌ انعكاس‌ ديدگاههاي‌ نوانديشان‌ و روشنفكران‌ منطقه‌ پرداختند. به‌ گفتة عينى‌، اين‌ روزنامه‌ در تنوير افكار مردم‌ بخارا خدمت‌ شايانى‌ مبذول‌ داشت‌ (نك: «دائرةالمعارف‌»، پيوند، شريف‌زاده‌، همانجاها).
انتشار چنين‌ روزنامه‌اي‌ با اين‌ ويژگيها به‌ مذاق‌ امير بخارا و حاكمان‌ روس‌ منطقه‌ خوش‌ نيامد و سرانجام‌ پس‌ از 153 شماره‌ به‌ تقاضاي‌ نمايندة سياسى‌ روسية تزاري‌ و به‌ فرمان‌ عالم‌ خان‌ منغيت‌ تعطيل‌ شد («دائرةالمعارف‌»، همانجا)؛ هرچند كه‌ اين‌ تعطيلى‌، هميشگى‌ نبود و در دي‌ 1370/ ژانوية 1992، با گذشت‌ 80 سال‌، بخاراي‌ شريف‌ با كوشش‌ مركز فرهنگى‌ آفتاب‌ سغديان‌ در بخارا و به‌ زبان‌ فارسى‌ تاجيكى‌، بار ديگر آغاز به‌ انتشار كرد (شريف‌زاده‌، .(95
مآخذ: صدرهاشمى‌، محمد، تاريخ‌ جرايد و مجلات‌ ايران‌، اصفهان‌، 1363ش‌؛ نيز:
Browne, E. G., The Press and Poetry of Modern Persia, Los Angeles, 1983; Entsiklopediyai adabiy M t va san'ati Tochik, Dushanbe, 1988; Pa o vand, X Dzhadidskaya shakola i prosvetitel'skoe dvizhenie v Bukhare n , Guli morod, 1997, nos. 1-3; Sharifzoda, K., X Oid ba ta'rikhi nakhustin r = znomai Tochik o n , ibid, 1998, nos.1-6(5).
رحيم‌ مسلمانيان‌ قباديانى‌