‌.

بِتَدّين‌، شهركى‌ در شهرستان‌ شوف‌ واقع‌ در منطقة جبل‌ لبنان‌. بتدين‌ مخفف‌ بيت‌الدين‌، واژه‌اي‌ سامى‌، مركب‌ از دو كلمة بيت‌ (= خانه‌) و دين‌ (= قضا و داوري‌، حكومت‌ و عبادت‌) است‌. گويا اين‌ محل‌ در گذشته‌ عبادتگاه‌ دروزيان‌، يا جايگاه‌ قضا بوده‌ است‌ (فريحه‌، 20؛ ابومصلح‌، 94).
اين‌ شهرك‌ در ارتفاع‌ 850 متري‌ از سطح‌ دريا قرار گرفته‌ است‌ و با بيروت‌ 45 كم فاصله‌ دارد. از شمال‌ به‌ عاليه‌، از جنوب‌ به‌ جزين‌ از توابع‌ استان‌ لبنان‌ جنوبى‌، از مشرق‌ به‌ باروك‌، و از مغرب‌ به‌ ديرالقمر در نزديكى‌ درياي‌ مديترانه‌ محدود است‌. 3 مسير اصلى‌، آن‌ را به‌ صيدا، جزين‌ و سوريه‌ (طريق‌الشام‌) مرتبط مى‌سازد (مرهج‌، 3/164؛ ابوالعينين‌، 17؛ سويد، 2/169). به‌ سبب‌ آبهاي‌ فراوان‌ زيرزمينى‌، اين‌ منطقه‌ براي‌ پرورش‌ انواع‌ درختان‌ ميوه‌ مستعد است‌ (مرهج‌، 3/166- 168؛ ابوالعينين‌، 469؛ لبنان‌...، 2/398، 648، 662). بتدين‌ از ديرباز تاكنون‌ از مراكز اصلى‌ دروزي‌نشين‌ در جنوب‌ لبنان‌ بوده‌ است‌ (مكى‌، 296).
پيشينة تاريخى‌: بتدين‌ در سدة 12ق‌/18م‌ روستاي‌ كوچكى‌ از توابع‌ استان‌ مناصف‌ واقع‌ در شهرستان‌ شوف‌ بود (بعينى‌، 181؛ سويد، 1/28). آنگاه‌ كه‌ امير بشير بن‌ قاسم‌ شهابى‌ (حك 1789-1840م‌) بر مسند امارت‌ منطقة جبل‌ دست‌ يافت‌، مقر حكومت‌ خود را از ديرالقمر به‌ بتدين‌ منتقل‌ گردد («لبنان‌...1»، 51 ؛ سويد، 2/198؛ صليبى‌، 53). بتدين‌ پس‌ از استقرار او به‌ سرعت‌ رو به‌ آبادانى‌ نهاد (ابوصالح‌، 205). امير بشير سالها در بتدين‌ حكم‌ راند و به‌ كمك‌ متحدان‌ خود حملة حكمرانان‌ محلى‌ به‌ اين‌ منطقه‌ را دفع‌ كرد (ابوصالح‌، 229).
در 1249ق‌/1832م‌ به‌ منظور حراست‌ از شهرستان‌ شوف‌ در برابر حملات‌ عثمانيها، نيروهاي‌ مصري‌ در بتدين‌ مستقر شدند (صليبى‌، 60). پس‌ از سقوط حكومت‌ شهابى‌ در 3 ذيحجة 1257ق‌/16 ژانوية 1842م‌، عمرپاشا در بتدين‌ به‌قدرت‌ رسيد. وي‌ پس‌از سركوبى‌مخالفان‌ (چرچيل‌، 46- 48؛ صليبى‌، 86 -87، 94، 96) در راه‌ عمران‌ و آبادانى‌ آنجا كوشيد. با ورود نخستين‌ چاپخانه‌ به‌ بتدين‌ در 1853م‌ اين‌ منطقه‌ رونق‌ بيشتري‌ يافت‌ ( لبنان‌،2/574). حكمرانان‌ دورة «متصرفين‌» نيز بتدين‌ را مركز اداري‌ حكومت‌ خود قرار دادند و در توسعة راههاي‌ ارتباطى‌، احداث‌ مدارس‌ و گردشگاهها و پيشرفت‌ اجتماعى‌ و فرهنگى‌ آن‌ كوشيدند. در 1867م‌ مقر كشيشهاي‌ مارونى‌ به‌ بتدين‌ منتقل‌ شد (خاطر، 29-30، 43-44، 49، جم؛ ابوشقرا، 148). در آتش‌سوزي‌ِ ژوئية 1912 خسارتهاي‌ فراوانى‌ به‌ قصر معروف‌ بتدين‌ وارد شد. از اين‌ رو، متصرفين‌ مقر حكومت‌ خود را به‌ بعبدا منتقل‌ ساختند ( لبنان‌،2/621).
نيروهاي‌ نظامى‌ متفقين‌ پس‌ از اشغال‌ لبنان‌ در 1918م‌ در بتدين‌ مستقر شدند و فرماندار نظامى‌ فرانسه‌ قصر بتدين‌ را براي‌ اقامت‌ خود برگزيد (بعينى‌، 182؛ ابوشقرا، 135، 138). در دورة رياست‌ جمهوري‌ بشاره‌ خوري‌، در 1947م‌ پيكر امير شهابى‌ از استانبول‌ به‌ بتدين‌ منتقل‌، و در جوار همسر اولش‌ در گوشه‌اي‌ از باغ‌ كاخ‌ باشكوهى‌ كه‌ ساخته‌ بود، به‌ خاك‌ سپرده‌ شد (مرهج‌، 3/165، 166؛ بعينى‌، 184).
كاخ‌ بتدين‌: اميربشير شهابى‌ براي‌ خود و پسرانش‌ قصرهاي‌ باشكوهى‌ در بتدين‌ ساخت‌ كه‌ برخى‌ از آنها از ميان‌ رفته‌ است‌ و برخى‌ ديگر در حال‌ حاضر در اختيار وزارت‌ جهانگردي‌ لبنان‌ قرار دارد (بعينى‌، 175؛ شدياق‌، 1/29). بتدين‌ امروزه‌ همة شهرت‌ خود را مديون‌ كاخ‌ سلطنتى‌ امير بشير است‌. كاخ‌ بتدين‌ در 1810م‌ برفراز تپه‌اي‌ مشرف‌ بر ديرالقمر در نهايت‌ زيبايى‌ و استحكام‌ ساخته‌ شد. امير بدين‌ منظور معماران‌ و هنرمندانى‌ را از حلب‌، دمشق‌، استانبول‌ و ايتاليا به‌ بتدين‌ فراخواند. اين‌ قصر جلوة زيبايى‌ از هنر شرق‌ جهان‌ اسلام‌ است‌. با اينهمه‌، نمى‌توان‌ تأثير سبك‌ معماري‌ عثمانى‌ و ايتاليايى‌ را بر آن‌ ناديده‌ انگاشت‌. كاخ‌ امير شهابى‌ با تالارها، اتاقهاي‌ متعدد، برجها، باروها، گنبدها و راهروهاي‌ باشكوه‌ در زمرة زيباترين‌ قصرهاي‌ جهان‌ است‌ ( لبنان‌،2/617 -621؛ ؛ EWA,IX/178 بعينى‌،181-182). دارالضيافه‌، دارالحريم‌، دارالدواوين‌، دارالوسطى‌ و دارالخيل‌ از قسمتهاي‌ اصلى‌ قصر به‌ شمار مى‌آيند كه‌ با پلهايى‌ به‌ يكديگر مرتبط مى‌شوند. در اطراف‌ قصر باغهايى‌ زيبا و حوضهايى‌ بزرگ‌ احداث‌، و مدخل‌ آن‌، با ارتفاع‌ 15 متر با انواع‌ سنگهاي‌ مرمر و تصاوير زيبا از اشكال‌ مختلف‌ هندسى‌ تزيين‌ شده‌ است‌. در بالاي‌ مدخل‌ كتيبه‌هاي‌ هلالى‌ منقوش‌ به‌ طغراي‌ سلطنتى‌ به‌ چشم‌ مى‌خورد. پله‌هاي‌ سنگى‌ پر پيچ‌ و خمى‌ در دامنة تپة صعب‌العبور تا مدخل‌ ورودي‌ قصر كشيده‌ شده‌ است‌. در اين‌ قصر مسجد، كليسا و عبادتگاهى‌ براي‌ دروزيان‌ نيز احداث‌ كرده‌اند ( لبنان‌،2/618؛ بعينى‌، 183-184؛ كارن‌، 126؛ سويد، 2/204).
در 1951م‌ بخشى‌ از قصر بتدين‌ بازسازي‌، و به‌ موزه‌ تبديل‌ شد (مرهج‌، همانجا؛ بعينى‌، 184). اين‌ قصر كه‌ هم‌ اكنون‌ از آثار باستانى‌ لبنان‌ به‌ شمار مى‌رود، استراحتگاه‌ تابستانى‌ رؤساي‌ جمهور اين‌ كشور است‌ و همه‌ ساله‌ جهانگردانى‌ را به‌ خود جلب‌ مى‌كند (شبلى‌، 242 ؛ ؛ EWA,IX/182 صليبى‌، .(15
مآخذ: ابوشقرا، يوسف‌ خطار، الحركات‌ فى‌ لبنان‌ الى‌ عهد المتصرفية، به‌ كوشش‌ عارف‌ ابوشقرا، بيروت‌؛ ابوصالح‌، عباس‌، التاريخ‌ السياسى‌ للامارة الشهابية فى‌ جبل‌ لبنان‌، بيروت‌، 1984م‌؛ ابوالعينين‌، حسن‌، لبنان‌، بيروت‌، 1980م‌؛ ابومصلح‌، كمال‌، معجم‌ العربى‌ المستعجم‌، بيروت‌، الدارالتقدميه‌؛ بعينى‌، نجيب‌، تذكرة سفر الى‌ لبنان‌، بيروت‌، 1971م‌؛ چرچيل‌، چارلز هنري‌، الدروز و الموارنة، ترجمة د. جاك‌ مبارك‌، بيروت‌، 1986م‌؛ خاطر، لحد، عهد المتصرفين‌ فى‌ لبنان‌، بيروت‌، 1967م‌؛ سويد، ياسين‌، التاريخ‌ العسكري‌ للمقاطعات‌ اللبنانية فى‌ عهد الامارتين‌، بيروت‌، 1985م‌؛ شدياق‌، طنوس‌، اخبار الاعيان‌ فى‌ جبل‌ لبنان‌، بيروت‌، 1954م‌؛ صليبى‌، كمال‌، تاريخ‌ لبنان‌ الحديث‌، بيروت‌، 1972م‌؛ فريحه‌، انيس‌، اسماءالمدن‌ و القري‌ اللبنانية، بيروت‌، 1956م‌؛ كارن‌، جان‌، رحلة فى‌ لبنان‌، ترجمة رئيف‌ خوري‌، بيروت‌، 1948م‌؛ لبنان‌، مباحث‌ علمية و اجتماعية، به‌ كوشش‌ فؤاد افرام‌ بستانى‌، بيروت‌، 1969-1970م‌؛ مرهج‌، عفيف‌، اعرف‌ لبنان‌، بيروت‌، 1971-1972م‌؛ مكى‌، محمد، لبنان‌ من‌ الفتح‌ العربى‌ الى‌ الفتح‌ العثمانى‌، بيروت‌، دارالنهار؛ نيز:
, M., Une Histoire du Liban, Beirut, 1955; EWA; Lebanon: a History of Conflict and Consensus, ed. N. Shehadi and D. H. Mills, London, 1988; Salibi, K., A House of Many Mansions, London, 1988.
عزت‌ ملاابراهيمى‌