باوَرْدي‌، حسين‌، متخلص‌ به‌ فيضى‌، شاعر و اديب‌ سدة 9ق‌/15م‌. در برخى‌ مآخذ و همچنين‌ آثار وي‌، نام‌ او امير سيد حسين‌ ابيوردي‌، حسين‌ ابيوردي‌، و ميرحسين‌ باوردي‌ آمده‌ است‌ (نك: افشار، 5، 7؛ باوردي‌، «انيس‌...»، 87، 111).
از تاريخ‌ تولد و مرگ‌، زادگاه‌ و محل‌ درگذشت‌ او اطلاعى‌ در دست‌ نيست‌؛ فقط مى‌دانيم‌ كه‌ در جوانى‌ براي‌ تحصيل‌ علم‌ به‌ هرات‌ رفته‌، و پس‌ از خاتمة آن‌ به‌ همراه‌ ميرزا كيجيك‌ خان‌ راهى‌ سفر مكه‌ شده‌، و عراق‌، فارس‌ و روم‌ را نيز سياحت‌ كرده‌، و به‌ صحبت‌ علما و حكما و اولياي‌ آن‌ ديار رسيده‌ است‌ (عليشير، 273). از بررسى‌ آثارش‌ مى‌توان‌ دريافت‌ كه‌ اغلب‌اوقاتش‌ درسفر مى‌گذشته‌، و با سلاطين‌ و شاهزادگان‌ و امراي‌ دوران‌ خود همنشين‌ بوده‌، و با عبدالرحمان‌ جامى‌ (817 - 898ق‌) مراوده‌ و مكاتبه‌ داشته‌ است‌ (افشار، 6 -7؛ باوردي‌، «چارتخت‌»، 10، «انيس‌»، 85 -87).
همچنين‌ به‌ نظر مى‌رسد كه‌ باوردي‌ پيوسته‌ در معرض‌ تهمت‌ و غرض‌ورزي‌ حسودان‌ قرار داشته‌ است‌، چنانكه‌ برخى‌ از ابيات‌ وي‌ را بى‌معنى‌ و ناموزون‌ دانسته‌، و به‌ همين‌ سبب‌، او را به‌ جنون‌ متهم‌ ساخته‌ بودند (عليشير، همانجا؛ باوردي‌، همان‌، 160). جامى‌ در قطعه‌اي‌ كه‌ براي‌ كتاب‌ انيس‌ العاشقين‌ او نوشته‌ است‌، آرزو مى‌كند كه‌ وي‌ «از سر انگشت‌ عيب‌ جويان‌ دور» باشد (افشار، 7؛ باوردي‌، همان‌، 85).
آثار:
1. منظومة چارتخت‌، سفرنامه‌ مانندي‌ كه‌ در قالب‌ مثنوي‌ سروده‌ شده‌ است‌. از اين‌ اثر چنين‌ برمى‌آيد كه‌ باوردي‌ پس‌ از زيارت‌ مكه‌ به‌ 4 منطقة بزرگ‌ آن‌ زمان‌ يعنى‌ مصر و شام‌، آسياي‌ صغير، هند و نيز خراسان‌ كه‌ در آن‌ روزگار تختگاه‌ بوده‌، سفر كرده‌ است‌. وي‌ در منظومة خود اطلاعاتى‌ دربارة اين‌ مناطق‌ و حكام‌ و امراي‌ آنجاها به‌ دست‌ مى‌دهد و در اين‌ ميان‌ بعضى‌ از ايشان‌ از جمله‌: امير عليشير نوايى‌، سلطان‌ حسين‌ بهادر خان‌ و بديع‌الزمان‌ ميرزا را مدح‌ مى‌ كند. او همچنين‌ ابياتى‌ چند در ستايش‌ جامى‌ دارد (افشار، 6 -7). جامى‌ نيز در قطعه‌اي‌ به‌ ستايش‌ انيس‌ العاشقين‌ پرداخته‌ كه‌ باوردي‌ آن‌ را در آغاز اثر خود نقل‌ كرده‌ است‌ (افشار، همانجا). همچنين‌ مصراع‌ اول‌ منظومة چارتخت‌، به‌ نوشتة خود باوردي‌، از جامى‌ است‌ (همو، 6).
2. انيس‌ العاشقين‌، به‌ نثر و نظم‌ در بيان‌ عشق‌ و حالات‌ آن‌ تأليف‌ شده‌ است‌ و گويا باوردي‌ مى‌خواسته‌ اثري‌ مانند گلستان‌ بيافريند، ولى‌ خود در مقدمة آن‌ مى‌نويسد كه‌ اثر من‌ در مقام‌ مقايسه‌ با گلستان‌ سعدي‌ به‌ «هيچ‌ ننمايد» (همو، 7؛ باوردي‌، همان‌، 87).
بررسى‌ آثار باوردي‌ نشان‌ مى‌دهد كه‌ وي‌ نه‌ در سرودن‌ شعر چندان‌ توانا بوده‌، و نه‌ در نوشتن‌ نثر؛ هر چند كه‌ در قصيده‌ و مثنوي‌ دستى‌ داشته‌ است‌. نسخه‌هاي‌ هر دو اثر به‌ تاريخ‌ 898ق‌ است‌ و گمان‌ مى‌رود به‌ خط مؤلف‌ باشد (افشار، همانجا). اين‌ نسخه‌ها در مجموعه‌اي‌ (شم در «فهرست‌ نسخ‌ خطى‌ عربى‌...» تأليف‌ تورنبرگ‌ به‌ طور مختصر وصف‌ شده‌ است‌. مجموعة حاوي‌ اين‌ دو نسخة خطى‌ در كتابخانة دانشگاه‌ اوپسالاي‌ سوئد موجود است‌ كه‌ در 1346ش‌ به‌ چاپ‌ رسيده‌ است‌ (نك: افشار، همانجا).
مآخذ: افشار، ايرج‌، «دو اثر از حسين‌ ابيوردي‌»، فرهنگ‌ ايران‌ زمين‌، تهران‌، 1332-1353ش‌، س‌ 15، شم 5؛ باوردي‌، حسين‌، «چارتخت‌»، «انيس‌ العاشقين‌»، فرهنگ‌ ايران‌ زمين‌ (نك: هم، افشار)؛ عليشير نوايى‌، مجالس‌ النفائس‌، به‌ كوشش‌ على‌اصغر حكمت‌، تهران‌، 1363ش‌. جلال‌ خسروشاهى‌