بادْليان1، كتابخانهاي قديمى در دانشگاه آكسفرد انگلستان.
اين كتابخانه پس از كتابخانة بريتانيا2 مهمترين كتابخانة انگلستان به شمار
مىرود (افشار، 98). بادليان افزون بر كتب جديد، در بردارندة مجموعة ارزشمندي
از آثار خطى و چاپى اسلامى نيز هست (نك: «مآخذ...3»، .(116 كتابخانه داراي
بخشهاي نقشه، ميكروفيلم و ميكروفيش و نيز 24 سالن مطالعه است كه روزانه
نزديك به 000 ،2مراجعه كننده از آنها استفاده مىكنند (افشار، همانجا).
استفاده از كتابخانه محدود به افراد داراي مجوز است و نظام امانت كتاب، جز
به صورت بين كتابخانهاي در آن وجود ندارد («مآخذ»، .(119 كتابخانة بادليان
مشتمل بر يك ساختمان اصلى متشكل از بناي كتابخانههاي قديم، جديد و
«رادكليف كامرا4» و 8 ساختمان پيوسته، از جمله كتابخانههاي هنر و بررسيهاي
شرقى است («كتابخانه...5»، .(2 كتابخانة بادليان تاكنون چندين نمونه از
اثاثية كتابخانههاي سدة 16م انگليسى را حفظ كرده است (نك: ماسون، .(22-23
اين كتابخانه از امتياز دريافت نسخههاي رايگان كتابها و نشريات منتشر شده
در انگلستان برخوردار است (تامپسن، 32).
پيشينة تاريخى: كتابخانة بادليان در 1598م/1006ق توسط سرتامس
بادلى6(1545-1613م)،عبريشناس و گردآورندةنسخههاي خطى در دانشگاه آكسفرد
پايهگذاري، و در 1602م گشوده شد (همو، 3، 33؛ «مآخذ»، .(116 كتابها در آغاز به
4 گروه موضوعى، شامل الهيات، حقوق، پزشكى و هنر تقسيم شد و از 1612م روش
قفسهبندي ديواري اجرا گرديد. فهرست كتابها نخستينبار در 1605م، و سپس در
سالهاي 1620، 1674، 1738 و 1843م انتشار يافت و در اين سال مقرر شد كه
كتابخانه از قوانين فهرستنويسى موزة بريتانيا پيروي كند (تامپسن، 136، 153،
157، 177). در اين دوران كتابها در هر موضوع بر حسب قطع تقسيم مىشد.
كتابهاي رحلى به ميزها زنجير مىگرديد و كتابهاي رحلى كوچك و وزيري در
قفسههاي بسته نگهداري، و كتب همقطع هر رده براساس نام مؤلفان طبقهبندي
مىشد (همو، 136).
كتابخانهبا دريافت نسخههاي خطىاسلامى و شرقىومجموعههاي بررسيهاي
شرقشناسان در سدة 17م گسترش بيشتر يافت («مآخذ»، .(116-117 در 1882م كتابخانة
بادليان، مستقل از موزة بريتانيا 54 قاعدة فهرستنويسى براساس قوانين انجمن
كتابداران انگليس تهيه كرد و مجموعة قوانين فهرستنويسى را در 1885م تنظيم
نمود و در 1893م منتشر ساخت و در 1918م ويرايش جديد فهرست مزبور را با افزايش
شمار قواعد به 68 انتشار داد (تامپسن، 157). اين كتابخانه در 1620م، 000 ،16
كتاب، در 1700م، 000 ،30كتاب، در اواسط دهة 1970م، 000 ،500،3نسخة چاپى و 000
،50نسخة خطى (همو، 33)، و در اواخر سدة 20م، 000 ،100،6 نسخة چاپى و 000 ،154
نسخة خطى داشت («جهان...1»، .(1536 در اواسط دهة1990م نسخههاي خطى شامل 350
،2 نسخه به زبان عربى، 530 ،2 نسخه به زبان فارسى، 480 نسخه به زبان
تركى، 000 ،3 نسخه به زبان عبري، 75 نسخه به زبان اردو و 20 نسخه به
زبان مالايايى بود («مآخذ»، .(118
مآخذ: افشار، ايرج، «يادداشتهاي سفر آكسفرد»، آينده، تهران، 1366ش، شم 1-3؛
تامپسن، جيمز، تاريخ اصول كتابداري، ترجمة محمود حقيقى، تهران، 1366ش؛ نيز:
Bodleian Library and its Dependent Libraries, Oxford, 1999; Masson, A. and
P.Salvan, Les Biblioth I ques, Paris, 1961; Middle East Sources, ed. I.R.
Netton, England, 1998; The World of Learning 1998, Europa Publications Limited.
پرويز امين