اينْگوش‌، جمهوري‌ خودمختار، شامل‌ سرزمينى‌ در غرب‌ جمهوري‌ چِچِن‌ و شمال‌ جمهوري‌ خودمختار اوستياي‌ شمالى‌. جمهوري‌ اينگوش‌ تابع‌ فدراسيون‌ روسيه‌ است‌. اينگوشها خود را گالگاي‌ (قالقاي‌) مى‌نامند كه‌ نام‌ عمده‌ترين‌ قبيله‌ از قبايل‌ اينگوش‌ است‌ (كالويف‌، ؛ I/375 آكينر، .(197 اينان‌ از اقوام‌ بومى‌ قفقازند و صدها سال‌ است‌ كه‌ در اين‌ سرزمين‌ زندگى‌ مى‌كنند و در يك‌ اثر جغرافيايى‌ ارمنى‌ سدة 1ق‌/7م‌ از آنها به‌ عنوان‌ يكى‌ از قبايل‌ شمال‌ قفقاز ياد شده‌ است‌ (همانجاها).
اينگوشها كه‌ زيستگاه‌ اصليشان‌ كوهستانها بود، امروزه‌ در دامنة كوهها، جلگه‌ها و گذرگاههاي‌ مركزي‌ رشته‌ كوههاي‌ بزرگ‌ قفقاز، زندگى‌ مى‌كنند. نام‌ اينگوش‌ از نام‌ روستاي‌ انگوش‌ گرفته‌ شده‌ است‌. اين‌ نام‌ نخستين‌ بار در سدة 18م‌ از سوي‌ اقوام‌ قبارطه‌ (كاباردا) به‌ كار رفته‌، و سپس‌ در مآخذ روسى‌ كاربرد يافته‌ است‌ (كالويف‌، همانجا؛ X/181 , 3 .(BSE
آغاز نقل‌ مكان‌ اينگوشها از مناطق‌ كوهستانى‌ به‌ مناطق‌ جلگه‌اي‌ را در سده‌هاي‌ 10-11ق‌/16-17م‌ دانسته‌اند كه‌ به‌ ويژه‌ در سالهاي‌ 1830- 1860م‌ شدت‌ گرفت‌ و در نيمة دوم‌ سدة 19م‌ اكثر مردم‌ اينگوش‌ به‌ اراضى‌ جلگه‌اي‌ نقل‌ مكان‌ كرده‌ بودند (همان‌، نيز آكينر، همانجاها). در دورة تزارهاي‌ روسيه‌ بخش‌ بزرگى‌ از اراضى‌ اينگوش‌، به‌ ويژه‌ نواحى‌ كوهستانى‌ از تصرف‌ اينگوشها خارج‌ شد و به‌ تصرف‌ روسها درآمد. در 1920م‌ حكومت‌ شوروي‌ در اينگوش‌ استقرار يافت‌. متعاقب‌ آن‌ در ژانوية 1921 اين‌ سرزمين‌ به‌ صورت‌ بخشى‌ از جمهوري‌ خودمختار گورسكايا (كوهستانى‌) در آمد ( كشورها...، 234؛ آكينر، همانجا).
در 1936م‌/1315ش‌ اينگوشها و چچنها جمهوري‌ خودمختار چچن‌ - اينگوش‌ را با مساحتى‌ در حدود 300 ،19كم2 در دو سوي‌ رود تِرِك‌ در شمال‌ قفقاز تشكيل‌ دادند كه‌ مركز آن‌ شهر گروزنى‌ بود XXIV/507) , 3 ؛ BSEقس‌: آكينر، .(197-198 در سالهاي‌ 1943 و 1944م‌ همة مردم‌ چچن‌ - اينگوش‌ به‌ اتهام‌ همكاري‌ با ارتش‌ آلمان‌ به‌ آسياي‌ مركزي‌ و قزاقستان‌ تبعيد شدند و در 1946م‌ جمهوري‌ خودمختار چچن‌ - اينگوش‌ منحل‌ شد (همو، 198 ؛ كشورها، همانجا؛ ابوالحسن‌ شيرازي‌، 222، نيز حاشية 39؛ قس‌: X/181 , 3 )، BSEاما در 1957م‌/1335ش‌ به‌ اينگوشها و چچنها اجازه‌ داده‌ شد تا به‌ سرزمين‌ خود بازگردند و بار ديگر جمهوري‌ خودمختار پيشين‌ را احيا كنند (همانجا).
در دسامبر 1992 طبق‌ اصلاحية قانونى‌، جمهوري‌ چچن‌ - اينگوش‌ به‌ صورت‌ دو جمهوري‌ مجزا درآمد و شهر نازران‌ به‌ عنوان‌ مركز جمهوري‌ اينگوش‌ برگزيده‌ شد ( كشورها، همانجا). پس‌ از جدايى‌ اينگوش‌ از چچن‌، جمعيت‌ آن‌ به‌ نحو چشمگيري‌ افزايش‌ يافت‌ و در 1993م‌/1372ش‌ به‌ 700 ،308نفر رسيد («بانك‌ اطلاعات‌...1»، «2 /2 »)؛ ولى‌ از آن‌ پس‌ رو به‌ كاستى‌ نهاد و در 1998م‌/1377ش‌ به‌ حدود 299 هزار نفر تقليل‌ يافت‌. شمار كسانى‌ را كه‌ در 1979م‌ به‌ زبان‌ اينگوشى‌ سخن‌ مى‌گفته‌اند، 186 هزار نفر نوشته‌اند (همان‌، «1 /1 »؛ «فرهنگ‌...1»، .(488
زبان‌ اينگوشى‌ به‌ گروه‌ زبانهاي‌ كاخ‌2 (ويناخ‌) تعلق‌ دارد كه‌ شاخه‌اي‌ از زبانهاي‌ قفقازي‌ است‌ و به‌ زبان‌ چچنى‌ بسيار نزديك‌ است‌ و مردم‌ چچن‌ و اينگوش‌، زبانهاي‌ يكديگر را مى‌فهمند. بسياري‌ از واژه‌هاي‌ روسى‌، عربى‌، فارسى‌ و تركى‌، وام‌ واژه‌هاي‌ زبان‌ اينگوشى‌ را تشكيل‌ مى‌دهند (كالويف‌ ؛ I/375 3 ، BSEهمانجا؛ آكينر، .(200-201
اينگوشها مسلمان‌ و پيرو مذهب‌ حنفى‌ هستند (همو، 201 ؛ كالويف‌، .(I/387 اسلام‌ از سرزمين‌ چچن‌ به‌ منطقة اينگوش‌ راه‌ يافت‌ و در نيمة نخست‌ سدة 19م‌ به‌ صورت‌ دين‌ رسمى‌ درآمد. برپاية آثاري‌ كه‌ از گذشته‌ برجا مانده‌ (از جمله‌ بقاياي‌ بناي‌ كليسا و صليبهاي‌ به‌ دست‌ آمده‌)، معلوم‌ شده‌ است‌ كه‌ اينگوشها در سده‌هاي‌ 11 و 12ق‌/17 و 18م‌ پيرو آيين‌ مسيح‌ بوده‌اند (همانجا).
مآخذ: ابوالحسن‌ شيرازي‌، حبيب‌الله‌، مليتهاي‌ آسياي‌ ميانه‌، تهران‌، 1370ش‌؛ كشورهاي‌ مستقل‌ مشترك‌ المنافع‌ و جمهوريهاي‌ بالتيك‌، تهران‌، 1374ش‌؛ نيز:
, Sh., Islamic Peoples of the Soviet Union, London, 1986; BSE 3 ; Foreign Investment Promotion Center (FIPC), Ingush Republic, Ministry of Economy of the Russian Federation, 1998; Kaloiev, V. A., X Ingushi n , Narody Kavkaza, Moscow, 1960; Sovetski o entsiklopedicheski o slovar', Moscow, 1987.
عنايت‌الله‌ رضا