ايلى، رودي در آسياي مركزي كه از پيوند دو رود تِكِس و كونگِس در شرق كوههاي تيان شان پديد آمده است. اين دو رود از منطقة سينكيانگ اويغور در خاك چين مىگذرد و در همان سرزمين به يكديگر مىپيوندند و رود ايلى را تشكيل مىدهند X/127) , 3 .(BSEبرخى از مؤلفان اراضى حوضة رود ايلى را محدودة اسلام دانستهاند (بارتولد، .(V/83 از ايلى نخستينبار در مآخذ چينى پيرامون اخبار مربوط به تركان غربى در تاريخ امپراتوري دودمانِ تان (سدههاي 7-10م) ياد شده است و اين زمانى بود كه يكى از عمدهترين راههاي بازرگانى ميان چين و تركستان از دشت ايلى مىگذشت (همو، III/433, .(II/84 حدود العالم قديمترين مأخذ اسلامى است كه در آن از رود ايلى به صورت «ايلا» ياد شده است (ص 364- 365). در تاريخ وصاف (ص 249) و ديوان لغاتالترك (كاشغري، 288) اين نام به صورت «ايلا» آمده است. شرفالدين على يزدي (ص 322، 426)، حافظ ابرو (2/891) و دوغلات (ص نام اين رود را به صورت «ايله» نوشتهاند. رشيدالدين نام اين رود را «هيله» آورده است (2/883، 884). آب رود ايلى به درياچة بالخاش مىريزد، ولى مؤلف حدودالعالم (ص 365) محل ريزش آن را درياچة ايسكوك (اسكول) دانسته است. ايسكوك يا اسكول همان ايسيغ كول (ه م) است. مينورسكى نظر مؤلف حدود العالم را درست نمىداند و معتقد است كه اين رود به بالخاش مىريزد نه اسكول! (ص 42). درازاي رود ايلى از محل پيوستن دو رود تكس و كونگس تا محل ريزش آن به درياچة بالخاش در قزاقستان 001 ،1كم، و از سرچشمة رود تكس 439 ،1كم، و مساحت حوضة اين رود 140 هزار كم2 است. مسير علياي رود كوهستانى است كه در مسير سفلا وارد دشت كَشْ مىشود. در اينجا رود ايلى به چند شاخه منقسم مىگردد ( ، BSEهمانجا). مآخذ: حافظ ابرو، عبدالله، زبدة التواريخ، به كوشش كمال حاج سيد جوادي، تهران، 1372ش؛ حدودالعالم، به كوشش مينورسكى، كابل، 1342ش؛ رشيدالدين فضلالله، جامع التواريخ، به كوشش محمد روشن و مصطفى موسوي، تهران، 1373ش؛ شرفالدين على يزدي، ظفرنامه، به كوشش عصامالدين اورونبايوف، تاشكند، 1972م؛ كاشغري، محمود، ديوان لغات الترك، ترجمة محمد دبيرسياقى، تهران، 1375ش؛ مينورسكى، و.، حواشى و تعليقات بر حدودالعالم (هم)؛ وصاف، تاريخ، تحرير عبدالمحمد آيتى، تهران، 1346ش؛ نيز: , V. V., Sochineniya, Moscow, 1963-1968; BSE 3 ; Dughl D t, M. H., The Tarikh - i - Rashidi, tr. Denison Ross, Patna, 1973. عنايتالله رضا