ايج‌، دهستانى‌ از توابع‌ شهرستان‌ استهبان‌ در استان‌ فارس‌. اين‌ نام‌ معرّب‌ كلمة «ايگ‌» است‌ و در محل‌ نيز آن‌ را ايگ‌ مى‌خوانده‌اند (ياقوت‌، 1/415؛ عبدالمؤمن‌، 1/136؛ آنندراج‌، 1/516).
در منابع‌ كهن‌، ايج‌ دهى‌ از توابع‌ ناحية دارابگرد ولايت‌ فارس‌ (اصطخري‌، 107- 108) واقع‌ در بخش‌ سردسير آن‌ بوده‌ (ابن‌ حوقل‌، 2/287- 288؛ ابن‌ بلخى‌، 131)، و باغها و محصول‌ ميوة آن‌ شهرت‌ داشته‌ است‌ (ياقوت‌، همانجا). ايج‌ به‌ سبب‌ دژ دارالامان‌ در نزديكى‌ آن‌ كه‌ در 470ق‌ به‌ فرمان‌ نظام‌الدين‌ حسن‌ بن‌ ابراهيم‌ از ملوك‌ شبانكاره‌ ساخته‌ شد، به‌ تدريج‌ اهميت‌ يافت‌ (شبانكاره‌اي‌، 153؛ معين‌الدين‌، 3). اين‌ منطقه‌، طى‌ چندين‌ سده‌، مركز حكومت‌ ملوك‌ شبانكاره‌ بوده‌، و در حوادث‌ تاريخى‌ اين‌ دوره‌ به‌ ايج‌ و دژ آن‌ اشاره‌ شده‌ است‌؛ از جمله‌ در 658ق‌ كه‌ مظفرالدين‌ شبانكاره‌ به‌ قتل‌ رسيد و دژ ايج‌ به‌ سپاه‌ مغولى‌ تسليم‌ شد (وصاف‌، 254- 255؛ شبانكاره‌اي‌، 164- 165). همچنين‌ شاه‌ محمود فرزند امير مبارزالدين‌ (از سلسلة آل‌ مظفر) در 756ق‌، در زمان‌ حكومت‌ ملك‌ اردشير، واپسين‌ ملوك‌ شبانكاره‌، ايج‌ و دژ آن‌ را تصرف‌ كرد (ميرخواند، 4/496-497؛ نيز نك: فسايى‌، 1/303-304).
در ايج‌ پرستشگاهى‌ از دورة پيش‌ از اسلام‌ در دل‌ كوه‌ وجود داشت‌ كه‌ در دورة اسلامى‌ با افزودن‌ محرابى‌ به‌ آن‌، به‌ مسجد تبديل‌ شد (فرصت‌الدوله‌، 413). دژ دارالامان‌ داراي‌ برج‌ و بارو و محله‌ها، خانه‌ها و بازارهاي‌ متعدد بود (شبانكاره‌اي‌، 153). آثار برجاي‌ مانده‌ از دژ ايج‌ نشان‌ مى‌دهد كه‌ اين‌ دژ، از نظر حوضچه‌هاي‌ متعدد آب‌ و همچنين‌ موقعيت‌ ويژة آن‌ برفراز تنگه‌ بسيار واجد اهميت‌ بوده‌ است‌ (فرصت‌الدوله‌، 412، 413؛ نيز نك: مصطفوي‌، 90).
از علما و بزرگان‌، كسانى‌ به‌ ايج‌ منسوب‌ بوده‌اند (فسايى‌، 2/1373- 1374) كه‌ مشهورترين‌ ايشان‌، قاضى‌ عضدالدين‌ ايجى‌ است‌. اكنون‌ نيز يك‌ دهستان‌ و روستاي‌ مركز آن‌ واقع‌ در بخش‌ مركزي‌ شهرستان‌ استهبان‌ استان‌ فارس‌، ايج‌ نام‌ دارد ( سازمان‌تقسيمات‌...، 33).
مآخذ: آنندراج‌، محمدپادشاه‌، تهران‌، 1335ش‌؛ ابن‌ بلخى‌، فارس‌ نامه‌، به‌ كوشش‌ گ‌. لسترنج‌ و ر. ا. نيكلسن‌، كمبريج‌، 1339ق‌/1921م‌؛ ابن‌ حوقل‌، محمد، صورةالارض‌، ليدن‌، 1939م‌؛ اصطخري‌، ابراهيم‌، مسالك‌الممالك‌، ليدن‌، 1927م‌؛ سازمان‌ تقسيمات‌ كشوري‌ جمهوري‌ اسلامى‌ ايران‌، وزارت‌ كشور، تهران‌، 1376ش‌؛ شبانكاره‌اي‌، محمد، مجمع‌ الانساب‌، به‌ كوشش‌ هاشم‌ محدث‌، تهران‌، 1363ش‌؛ عبدالمؤمن‌ بن‌ عبدالحق‌، مراصد الاطلاع‌، به‌ كوشش‌ على‌ محمد بجاوي‌، قاهره‌، 1373ق‌؛ فرصت‌ الدوله‌، محمد، آثار العجم‌، به‌ كوشش‌ على‌ دهباشى‌، تهران‌، 1353ش‌؛ فسايى‌، حسن‌، فارس‌نامة ناصري‌، به‌ كوشش‌ منصور رستگار فسايى‌، تهران‌، 1367ش‌؛ مصطفوي‌، محمدتقى‌، اقليم‌ پارس‌، تهران‌، 1343ش‌؛ معين‌الدين‌ نطنزي‌، منتخب‌ التواريخ‌ معينى‌، به‌ كوشش‌ ژان‌ اوبن‌، تهران‌، 1336ش‌؛ ميرخواند، محمد، روضةالصفا، تهران‌، 1339ش‌؛ وصاف‌، تاريخ‌، تحرير عبدالمحمد آيتى‌، تهران‌، 1346ش‌؛ ياقوت‌، بلدان‌. مژگان‌ نظامى‌