اورْخان‌ (680 -761ق‌/1281-1360م‌)، پسربزرگ‌ عثمان‌غازي‌ مؤسس‌ سلسلة عثمانى‌، دومين‌ فرمانروا از اين‌ خاندان‌. برخى‌ از پژوهشگران‌ او را بنيان‌گذار حقيقى‌ امپراتوري‌ عثمانى‌ به‌ شمار آورده‌اند (اينالجيك‌، .(55 وي‌ در زمان‌ حيات‌ پدر و از همان‌ دوران‌ نوجوانى‌ در ادارة امور كشوري‌ و لشكري‌ مشاركت‌ مى‌كرد؛ چنانكه‌ با تصرف‌ نواحى‌ و شهرهايى‌ همچون‌ قره‌جه‌ حصار، بورسه‌، ازنيق‌ و ازميت‌، قلمرو حكومت‌ عثمانى‌ را گسترش‌ داد (عاشق‌ پاشازاده‌، 24-26؛ كمال‌ پاشازاده‌، 1/169-170؛ لطفى‌پاشا، 26- 28؛ اوزون‌ چارشيلى‌، «تاريخ‌...1»، .(I/117-122
پس‌ از درگذشت‌ عثمان‌ غازي‌، اورخان‌ ادارة دولت‌ نوپاي‌ عثمانى‌ را برعهده‌ گرفت‌ و بورسه‌ را به‌ پايتختى‌ برگزيد (اوزون‌ چارشيلى‌، همان‌، و سپس‌ در ادامة سياست‌ توسعة ارضى‌، ولايت‌ قره‌سى‌ (غرب‌ آناتولى‌) را تصرف‌ كرد (همو، «اميرنشينها...2»، 101 ؛ عاشق‌ پاشازاده‌، 44- 45، 49) و به‌ اين‌ترتيب‌، بخش‌ بزرگى‌ از آناتولى‌ تحت‌ حاكميت‌ اين‌ خاندان‌ درآمد. در زمان‌ فرمانروايى‌ اورخان‌ تركها پيروزمندانه‌ از تنگة داردانل‌ گذشته‌، ناحية تراكيه‌ و شبه‌ جزيرة گليبولى‌ را به‌ تصرف‌ خويش‌ درآوردند (هامر پورگشتال‌، 1/135؛ جودت‌، 1/34؛ اُستروگُرسكى‌، 488 ؛ سويم‌، و به‌ اين‌ ترتيب‌ است‌ كه‌ نخستين‌ پايگاه‌ تركها براي‌ پيشروي‌ در اروپا - شبه‌ جزيرة بالكان‌ - به‌ دست‌ آمد.
اورخان‌ عنوان‌ سلطان‌ را براي‌ خود برگزيد (اينالجيك‌، همانجا) و در زمان‌ او سازمانهاي‌ دولتى‌ از جمله‌ «ديوان‌ همايون‌» تشكيل‌ شد (اوزون‌ چارشيلى‌، «تشكيلات‌...1»، .(1 سپاه‌ ينى‌ چري‌ را او پديد آورد و نخستين‌ سكة عثمانى‌ در زمان‌ او و به‌ نام‌ وي‌ ضرب‌ گرديد (ادهم‌، 1/2-4؛ صولاق‌زاده‌، 19؛ اوزون‌ چارشيلى‌، «اورخان‌ غازي‌...2»، .(208-209 همچنين‌ هستة اولية مدارس‌ عثمانى‌ در زمان‌ او پى‌ريزي‌ شد («سجل‌...3»، و بناي‌ مسجد بورسه‌ (سعدالدين‌، 1/46-47) و تأسيس‌ كتابخانه‌ در همانجا (اينالجيك‌، و برخى‌ آثار معماري‌ شامل‌ مدرسه‌ و مسجد در شهرهاي‌ مختلف‌ از يادگارهاي‌ دوران‌ فرمانروايى‌ اوست‌. اورخان‌ در بورسه‌ درگذشت‌ و در كنار آرامگاه‌ پدرش‌ به‌ خاك‌ سپرده‌شد (صولاق‌زاده‌، 27؛ اوزون‌چارشيلى‌، «تاريخ‌»، .(I/118
مآخذ: ادهم‌، خليل‌، مسكوكات‌ عثمانيه‌، قسطنطنيه‌، 1334ق‌؛ جودت‌، احمد، تاريخ‌، استانبول‌، 1309ق‌؛ سعدالدين‌، محمد، تاج‌ التواريخ‌، استانبول‌، 1279ق‌؛ صولاق‌زاده‌، محمد، تاريخ‌، استانبول‌، 1297ق‌؛ عاشق‌ پاشازاده‌، درويش‌ احمد، تاريخ‌، استانبول‌، 1332ق‌؛ كمال‌ پاشازاده‌ (نك: مل، ابن‌ كمال‌)؛ لطفى‌ پاشا، تواريخ‌ آل‌ عثمان‌، استانبول‌، 1341ق‌؛ هامر پورگشتال‌، ي‌.، تاريخ‌ امپراطوري‌ عثمانى‌، ترجمة زكى‌ على‌آبادي‌، به‌ كوشش‌ جمشيد كيانفر، تهران‌، 1367ش‌؛ نيز:
i Kemal, Tev @ rih - i " l - i Osman, Ankara, 1970; Inalcik, M. H., The Ottoman Empire, tr., N. Itzkowitz and C. Imber, London, 1973; Ostrogorsky, G., Bizans devleti tarihi, tr. F. Is o ltan, Ankara, 1981; Ser'iye sicilleri, Istanbul, 1988; Sevim, A. and Y. Y O cel, T O rkiye Tarihi, Ankara, 1980; Uzun 5 ars o l o , I. H., Anadolu beylikleri, Ankara, 1984; id, X Gazi Orhan Begin h O k O mdar oldugu tarih ve ilk sikkesi n , Belleten, Ankara,1945, vol.IX,no.34;id, Osmanl o devletinin merkez ve bahriye teskil @ t o , Ankara, 1984; id, Osmanl o tarihi, Ankara, 1982.
على‌اكبر ديانت‌