اوتارْپِرادِش‌، از ايالتهاي‌شمالى‌ هند با اقليت‌بزرگى‌ازمسلمانان‌. اين‌ ايالت‌ در بخش‌ شمالى‌ درة گنگ‌ جاي‌ گرفته‌ است‌ كه‌ از شمال‌ به‌ سرزمين‌ خود مختار تبت‌ و نپال‌، از غرب‌ و شمال‌ غربى‌ به‌ دهلى‌ و ايالتهاي‌ هيماچال‌ پرادش‌، هارايانا، راجستان‌، و از جنوب‌ به‌ ايالتهاي‌ مادهيا پرادش‌، و از شرق‌ به‌ بيهار متصل‌ است‌ («اطلس‌...1»، 3 ؛ بريتانيكا، .(XII/222-223 اوتارپرادش‌ 413/294 كم 2 وسعت‌ دارد و از لحاظ طبيعى‌ به‌ 4 منطقه‌ تقسيم‌ شده‌ است‌: كوهستانى‌ شمال‌، دشت‌ هموار گنگ‌ كه‌ بيشترين‌ قسمت‌ ايالت‌ را تشكيل‌ مى‌دهد، زمينهاي‌ تپه‌اي‌ جنوب‌، و زمينهاي‌ جنگلى‌ و باتلاقى‌ دامنة كوه‌. در اوتارپرادش‌ رودخانه‌هاي‌ فراوانى‌ جريان‌ دارند كه‌ بزرگ‌ترين‌ آنها گنگ‌، و شاخه‌هاي‌ آن‌ جهنا، گومتى‌، و گهاگهاراست‌ («اطلس‌»، 2 ؛ بريتانيكا، .(XII/223
اوتارپرادش‌ غير از منطقة كوهستانى‌ شمال‌، داراي‌ آب‌ و هواي‌ موسمى‌ استوايى‌ است‌. در ناحية دشت‌، درجة حرارت‌ بين‌ 5/12 تا 45 سانتى‌گراد در نوسان‌ است‌. ريزش‌ باران‌ ساليانه‌ در مناطق‌ مختلف‌ ايالت‌ اوتارپرادش‌ متفاوت‌ است‌: در منطقة شمالى‌ 250 سانتى‌متر، در دشت‌ بين‌ 125 تا 150 سانتى‌متر، و در شرق‌ كمتر از 75 سانتى‌متر (همانجا؛ اينترنشنال‌، .(XVIII/563
طبق‌ آمار سال‌ 1990م‌/1369ش‌ اوتارپرادش‌ 000 ،090،132نفر جمعيت‌ داشته‌ است‌ كه‌ 77% آنها در روستا زندگى‌ مى‌كرده‌اند. بيشتر ساكنان‌ اوتارپرادش‌ هندو مذهب‌ هستند و مسلمانان‌ اقليت‌ بزرگى‌ را در اين‌ ايالت‌ تشكيل‌ مى‌دهند. طبق‌ آمار سال‌ 1971م‌ از جمعيت‌ 000 ،336،88نفري‌، 000 ،676،13 نفر مسلمان‌ بوده‌اند و بيشتر مسلمانان‌، شامل‌ سنيان‌ و شيعيان‌، در مناطق‌ شهري‌ زندگى‌ مى‌كنند («اطلس‌»، 156 ,10 ؛ موكرجى‌، 220 ,217 -214 ؛ احمد، 336 -335 ؛ جمشيدي‌، 220).
اوتارپرداش‌ داراي‌ شهرهاي‌ بزرگى‌ است‌ از جمله‌: كانپور مركز در حال‌ گسترش‌ صنعتى‌، وارانسى‌ (بنارس‌) از شهرهاي‌ مهم‌ مذهبى‌ هندوان‌، آگره‌ (ه م‌) پايتخت‌ قديمى‌ هند و جايگاه‌ تاج‌ محل‌، اسدآباد شهري‌ مذهبى‌ با مسجد جامع‌ بزرگ‌، و لكهنو مركز اداري‌ و حكومتى‌ ايالت‌ كه‌ شهري‌ تاريخى‌ و باستانى‌است‌ ؛ EWA,VII/1909) «اطلس‌»، 132 ؛ اينترنشنال‌، همانجا).
اوتارپرادش‌ داراي‌ سابقة تاريخى‌ است‌ و بخشهايى‌ از اين‌ سرزمين‌ مورداحترام‌ هندوان‌ و بوداييان‌ است‌. نفوذ اسلام‌ در اوتارپرادش‌ به‌ سده‌هاي‌ قبل‌ از 6ق‌/12م‌ بازمى‌گردد. در دورة سلاطين‌ دهلى‌ و مغولان‌ هند، اوتارپرادش‌ تحت‌ فرمان‌ آنها قرار گرفت‌ و آثار و بقاياي‌ اين‌ دوره‌ در جاهاي‌ مختلف‌ اين‌ ايالت‌ باقى‌ است‌. در سدة 12ق‌/18م‌ بخشى‌ از اوتارپرادش‌ به‌ نام‌ اوده‌ (ه م‌) تحت‌ فرمان‌ سلاطين‌ شيعه‌ مذهب‌ قرار گرفت‌ كه‌ زمينة گسترش‌ فرهنگ‌ شيعى‌ در شمال‌ هند شد. از 1798 تا 1833م‌ ايالت‌ اوتارپرادش‌ تحت‌ نظر حكومت‌ انگلستان‌ قرار گرفت‌ كه‌ آن‌ را «ايالت‌ متحد اوده‌ و آگره‌» ناميدند. در دورة استقلال‌، نواحى‌ مختلف‌ اين‌ ايالت‌ از مراكز فعاليت‌ جنبش‌ استقلال‌طلبان‌ هند بود. پس‌ از استقلال‌ هند، ايالت‌ متحد اوده‌ و ا¸گره‌ در 26 ژانوية 1960م‌/7 بهمن‌ 1338ش‌ تغيير نام‌ به‌ اوتارپرادش‌ يافت‌ (هاليستر، 172 بب؛ رابينسن‌، 14 -10 ؛ موكرجى‌، 219 -216 ؛ 1273 ؛ WNGD, بريتانيكا، .(XII/223 اين‌ايالت‌ داراي‌مراكز تحقيقات‌اسلامى‌ است‌، از جمله‌: مركزتحقيقات‌ اسلامى‌ شبلى‌ ندوي‌ در اعظم‌ گره‌ (ه م‌) و دانشگاه‌ مسلمانان‌ عليگره‌ (همان‌، ؛ I/271 I/809 , 2 .(EI
اوتارپرادش‌ازمراكزدرگيري‌مسلمانان‌وهندوهاست‌كه‌برجسته‌ترين‌ آن‌ درگيري‌ مسلمانان‌ و هندوها بر سر مسألة مسجد بابري‌ بوده‌ است‌ (جمشيدي‌، 146- 155، 222).
ايالت‌ اوتارپرادش‌ داراي‌ رودخانه‌هاي‌ پر آب‌ و زمين‌ حاصل‌خيز، و از مراكز كشاورزي‌ هند است‌. برخى‌ از توليدات‌ كشاورزي‌ اوتارپرادش‌ عبارتند از: برنج‌، گندم‌، سيب‌زمينى‌، نيشكر، توتون‌ و پنبه‌. توليدات‌ صنعتى‌ اوتارپرادش‌ كاغذ، توتون‌، نساجى‌ و چرم‌سازي‌ است‌ و از اين‌ ميان‌،صنعت‌چرم‌سازي‌داراي‌اهميت‌بسياراست‌(«اطلس‌»،172 -169 ؛ بريتانيكا، .(GSE,XXVII/710اXII/223
مآخذ: جمشيدي‌ بروجردي‌، محمدتقى‌، علل‌ ريشه‌اي‌ درگيريهاي‌ مسلمانان‌ و هندوها، تهران‌، 1372ش‌؛ هاليستر، جان‌ نُرمن‌، تشيع‌ در هند، ترجمة آذرميدخت‌ مشايخ‌ فريدنى‌، تهران‌، 1373ش‌؛ نيز:
Ahmad, I., X The Shia-Sunni Dispute in Lucknow, 1905-1980 n , Islamic Society and Culture, New Delhi, 1983; An Atlas of India, Delhi, 1990; Britannica , 1986; EI 2 ; EWA ; GSE ; International ; Mukerji, A. B., X The Muslim Population of... n , Islamic Culture, 1973, vol. XLVII, no.1; Robinson, F., Separatism Among Indian Muslims, London, 1974; WNGD.
مجيد سميعى‌