اَنْوَري‌، سعدالله‌ افندي‌ (د 1209ق‌/1794م‌)، وقايع‌نويس‌ و كارمند عالى‌ رتبة دربار عثمانى‌ در زمان‌ سلطان‌ مصطفى‌ سوم‌، عبدالحميد اول‌ و سلطان‌ سليم‌ سوم‌. از آنجا كه‌ به‌ هنگام‌ وفات‌، سن‌ او بيش‌ از 60 سال‌ ذكر شده‌، تولد او احتمالاً پيش‌ از 1149ق‌/1736م‌ اتفاق‌ افتاده‌ است‌. وي‌ در طرابوزان‌ به‌ دنيا آمد (ثريا، 1/440-441؛ جودت‌، 6/141) و در استانبول‌ به‌ تحصيل‌ علوم‌ و معارف‌ پرداخت‌ و وارد دربار عثمانى‌ شد و مقام‌ خواجگانى‌ گرفت‌ (همانجاها). از 1182ق‌/1768م‌ تا پايان‌ عمرش‌ به‌ مشاغلى‌ چون‌ مأمور تشريفات‌ (تشريفاتچى‌)، كاتب‌ قورخانه‌ (جبه‌چيلر كاتبى‌)، بازرس‌ موقوفات‌ (موقوفاتچى‌)، دبير (تذكره‌چى‌)، بزرگ‌ دبير (بويوك‌ تذكره‌چى‌) و برخى‌ مقامهاي‌ ديگر رسيد (همانجاها؛ 2 EI.(IA;
با اينهمه‌، در همين‌ سالها، گاه‌ به‌ استقلال‌ و گاه‌ با حفظ سمت‌، عنوان‌ وقايع‌ نويس‌ رسمى‌ دربار عثمانى‌ (وقعه‌ نويس‌) را در اختيار داشت‌ و 4 بار از وقايع‌ نويسى‌ عزل‌ شد (همانجاها). به‌ هنگام‌ جنگ‌ دولت‌ عثمانى‌ با روسيه‌ و اتريش‌، به‌ ميدان‌ جنگ‌ رفت‌ و وظيفة خود را در استانبول‌ به‌ اديب‌ محمد افندي‌ سپرد (جودت‌، 3/426).
انوري‌ در استانبول‌ درگذشت‌ و در گورستان‌ قرجه‌ احمد در اسكودار به‌ خاك‌ سپرده‌ شد (بروسه‌لى‌، 3/23؛ .(IA وي‌ به‌ فارسى‌ و عربى‌ تسلط داشت‌ و گاه‌ شعر نيز مى‌سرود (ثريا، همانجا؛ جودت‌، 6/141؛ بروسه‌لى‌، 3/22).
از انوري‌ افندي‌ وقايع‌ نامه‌ معروف‌ به‌ تاريخ‌ انوري‌ باقى‌ مانده‌ است‌. جلد اول‌ آن‌ وقايع‌ سالهاي‌ 1182- 1188ق‌/ 1768-1774م‌ را در بر مى‌گيرد. واصف‌ افندي‌ اين‌ جلد را با تغييراتى‌ در جلد دوم‌ تاريخ‌ خود آورده‌ است‌ (جودت‌، 1/6؛ 2 EI.(IA; جلد دوم‌ وقايع‌ سالهاي‌ 1188- 1197ق‌/1774-1783م‌را دربرمى‌گيرد (جودت‌،بروسه‌لى‌،همانجاها). در برخى‌ از نسخه‌هاي‌ اين‌ جلد، وقايع‌ 8 ماهة اول‌ سلطنت‌ سلطان‌ عبدالحميد اول‌ به‌ آن‌ افزوده‌ شده‌ است‌ .(IA) جلد سوم‌ شامل‌ وقايع‌ سالهاي‌ 1201-1206ق‌/1787-1792م‌ است‌.
در 1242ق‌/1826م‌ كتابى‌ به‌ نام‌ تاريخ‌ عثمانى‌ در بولاق‌ به‌ چاپ‌ رسيد كه‌ وقايع‌ سالهاي‌ 1173-1183ق‌/1760- 1769م‌ را در بر مى‌گرفت‌ و تأليف‌ آن‌ به‌ انوري‌ نسبت‌ داده‌ شده‌ بود (رنو، 336 ؛ زنكر، 114 )، اما صحت‌ اين‌ انتساب‌ در منابع‌ متقدم‌ تأييد نشده‌ است‌.
مآخذ: بروسه‌لى‌، محمد طاهر، عثمانلى‌ مؤلفلري‌، استانبول‌، 1342ق‌؛ ثريا، محمد، سجل‌ عثمانى‌ ( تذكرة مشاهير عثمانيه‌ )، استانبول‌، 1308ق‌؛ جودت‌، احمد، تاريخ‌، استانبول‌، 1309ق‌؛ نيز:
EI 2 ; IA; Reinaud, J. T., X Notice des ouvrages arabes, persans et turcs imprim E s en gypte n , JA, 1831, vol. VIII; Zenker, J. Th., Manuel de bibliographie orientale, Leipzig, 1846.
محسن‌ جعفري‌مذهب‌