اَنْصِنا، نام‌ شهري‌ كهن‌ در كرانة خاوري‌ رودنيل‌ كه‌ اكنون‌ تنها ويرانه‌هايى‌ از آن‌ برجاي‌ مانده‌ است‌. رمزي‌ بناي‌ شهر را در 130م‌ دانسته‌ است‌ (1/132)، اما قدمت‌ شهر بيش‌ از اين‌ به‌ نظر مى‌رسد، زيرا بيشتر منابع‌، ساحران‌ فرعون‌ را كه‌ براي‌ مقابله‌ با حضرت‌ موسى‌(ع‌) برانگيخته‌ شده‌ بودند، از اين‌ شهر مى‌دانند (يعقوبى‌، 331؛ ادريسى‌، 1/124). ابوعبيد بكري‌ از ناحيه‌ و شهر انصنا نام‌ برده‌، اما گفته‌ است‌ كه‌ بخش‌ اعظم‌ آن‌ اكنون‌ ويران‌ است‌ ( معجم‌...،1/99، المسالك‌...، 2/610، 617).
در سدة 6ق‌ اين‌ شهر آباد بوده‌، و ادريسى‌ آن‌ را شهري‌ باستانى‌ با باغها و نزهتگاههاي‌ فراوان‌ و زيبا و پرنعمت‌ توصيف‌ كرده‌ است‌ (همانجا). ياقوت‌ آن‌ را در اقليم‌ سوم‌ قرار داده‌، و از دو تن‌ از شخصيتهاي‌ علمى‌ منسوب‌ به‌ آن‌ نام‌ برده‌ است‌ (1/381). حدود دو سده‌ پس‌ از آن‌ قلقشندي‌ (3/378) و ديگران‌ از آن‌ به‌ عنوان‌ شهري‌ ويران‌ ياد كرده‌اند. اين‌ شهر بارويى‌ عظيم‌ داشته‌ كه‌ بنا به‌ گزارش‌ مقريزي‌ توسط سپاهيان‌ صلاح‌الدين‌ ايوبى‌ (532 -589ق‌) ويران‌ شده‌ است‌ (1/204). گفتنى‌ است‌ شهرت‌ انصنا ميان‌ مسلمانان‌ بيشتر به‌ اين‌ دليل‌ است‌ كه‌ مارية قبطيه‌، «سُرية» حضرت‌ پيامبر(ص‌) و مادر ابراهيم‌ فرزند متوفاي‌ ايشان‌ منسوب‌ به‌ توابع‌ انصنا بوده‌ است‌ (ابن‌ هشام‌، 1/7؛ ابن‌ عبدالحكم‌، 48).
مآخذ: ابن‌ عبدالحكم‌، عبدالرحمان‌، فتوح‌ مصر و اخبارها، قاهره‌، 1411ق‌/ 1991م‌؛ ابن‌ هشام‌، عبدالملك‌، السيرة النبوية، به‌ كوشش‌ مصطفى‌ سقا و ديگران‌، قاهره‌، 1355ق‌/1936م‌؛ ابوعبيد بكري‌، عبدالله‌، المسالك‌ و الممالك‌، به‌ كوشش‌ وان‌ لون‌ و فره‌، تونس‌، 1992م‌؛ همو، معجم‌ ما استعجم‌، به‌ كوشش‌ مصطفى‌ سقا، بيروت‌، 1403ق‌/1983م‌؛ ادريسى‌، محمد، نزهة المشتاق‌، بيروت‌، 1409ق‌/1989م‌؛ رمزي‌، محمد، القاموس‌ الجغرافى‌، قاهره‌، 1953-1954م‌؛ قلقشندي‌، احمد، صبح‌ الاعشى‌، قاهره‌، 1383ق‌/1963م‌؛ مقريزي‌، احمد، الخطط، بيروت‌، دارصادر؛ ياقوت‌، بلدان‌؛ يعقوبى‌، احمد، البلدان‌، ليدن‌، 1891م‌. مرادعلى‌ واعظى‌